1. Antoninus Vebası
MS 165-180 yılları arasında Yakın Doğu'daki seferlerden Roma İmparatorluğu'na dönen birtakım askerler tarafından getirilen salgın bir hastalıktır. Çiçek veya kızamık şeklinde olduğu tahmin edilen bu vebada Roma İmparatoru Lucius Verus da hayatını kaybetmiştir. Salgın dokuz yıl sonra tekrar ortaya çıkmıştır. Antoninus Vebası'ndan 5 milyon civarında kişi hayatını kaybetmiştir. %25 öldürme oranı olduğu bilinen veba, Roma ordusunu tam anlamıyla çökertmiştir. Yine veba, Roma kültürü üzerinde çok ciddi bir tahribat oluşturmuştur.
MS 541-542 tarihinde ortaya çıkan 750 yılına dek çeşitli şekillerde varlığını sürdürmüştür. Tarihin en ölümcül salgınlarından biri olarak da kabul edilir. Doğu Roma İmparatorluğu, Sasani İmparatorluğu ve tüm Akdeniz çevresindeki liman kentlerini de etkilemiştir. Tam iki asır boyunca farklı zamanlarda ortaya çıkmıştır. Yersinia pestis bakterisinin yol açtığı salgında 30-50 milyon civarında kişi hayatını kaybetmiştir. Bakterinin, Mısır'dan gelen tahıl gemilerindeki hasta sıçanlar tarafından şehre taşındığı da tahmin edilmektedir.
735-737 yılları arasında ortaya çıkan variola majör virüsü nedeni ile 1 milyon kişinin hayatını kaybettiği tarihin en büyük çiçek salgınları arasında yer alır.
1346-1353 tarihlerinde görülen insanlık tarihinin bugüne dek bilinen en büyük salgınıdır. Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu salgında Avrasya ve Kuzey Afrika'da yaklaşık 200 milyon kişi hayatını kaybetmiştir. Çin ve Orta Asya'dan başlayan veba, 1347'de Kırım'da bir Ceneviz ticaret merkezini kuşatan Moğol ordusunun vebalı cesetleri mancınıkla kentin içine atması ile Avrupa'ya taşındı. Kara Veba, Avrupa nüfusu üzerinde ciddi bir etki oluşturmuş, Avrupa'da sosyal temellerin değişmesine dahi neden olmuştur.
Yeni dünya çiçek salgını 1520'de variola majör virüsünün neden olduğu ve 56 milyon kişinin hayatını kaybettiği tarihin belki de en büyük salgınları arasında yer alır.
1629-1631 tarihleri arasında İtalya'da yersinia pestis bakterisinin yol açtığı ve 1 milyon kişinin hayatını kaybettiği en tehlikeli olan salgınlar arasında yer alır. Orta Çağ'da Asya'nın güneybatısında başlayarak Avrupa'ya kadar yayılan kara ölüm olarak adlandırılan veba İngiltere'de 75 bin, Fransa'da tam 100 bin kişinin ölümüne neden oldu. En fazla da İtalya'yı etkiledi. Bubonik vebası, İtalya tarihinin en büyük felaketlerinden biri olarak da kayıtlara geçti.
Büyük Londra Vebası, 1665–1666 yılları arasında İngiltere'de yaşanmış dünyanın en büyük vebaları arasında yer alır. Yersinia pestis bakterisinin yol açtığı vebada tam 100 bin kişi hayatını kaybetmiştir. İngiltere üzerinde çok derin bir etki bırakmıştır.
1817-1892 yılları arasında vibrio cholerae isimli bakterinin neden olduğu pandemillerdir. Bağırsak enfeksiyonuna bağlı olarak akut ve şiddetli ishal şeklinde seyretmiştir. 1817'de Japonya'da, 1826'da Moskova'da, 1831'de Berlin, Londra ve Paris'te önemli salgınlar başlamıştır. 1892 yılında da Hamburg'da salgın baş göstermiştir. Etkileri Balkan Savaşları'na kadar sürmüştür. Pandemiden 1 milyon kadar insan hayatını kaybetmiştir.
1885'te yersinia pestis bakterisinin sebep olduğu bu salgında 12 milyon insan hayatını kaybetmiştir. Tehlikeli salgınlar arasında yer alır.
Sarı humma salgını, ilkin 1700'lerde İtalya, Fransa, İspanya ve İngiltere'de ortaya çıkmıştır. 19. yüzyılda İspanya'da oldukça etkili olmuştur. Salgın tipli virüs olan Sarı Humma'dan 150 bin kişinin öldüğü de tahmin edilmektedir.
1889-1892 tarihleri arasında H2N2 virüslerinin sebep olduğu Rus Gribi, İspanyol gribinden önceki en büyük grip salgınıdır. Grip salgınında Rusya'da 1 milyona yakın insan hayatını kaybetmiştir. Dünyanın en büyük grip salgınları arasında yer alan Rus Gribi, Rusya'yı oldukça derinden sarsmıştır.
İspanyol Gribi, 1918-1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül olan bir alt türünün neden olduğu ve ''İspanyol Nezlesi'' olarak da bilinen grip salgınıdır. Hindistan'dan ABD'ye, Britanya'dan Fransa'ya Fiji adalarından Osmanlı İmparatorluğu'na kadar çok geniş bir coğrafyada üç dalga şeklinde etkili olmuştur. Birçok ünlü kişiyi aramızdan almıştır. Diğer griplerden en önemli farkı çocuk ve yaşlılardan ziyade daha çok genç olan yetişkinleri etkilemiş olmasıdır. Bünyesi güçlü olanlara daha çok etki ederek bünyenin bağışıklık sistemi ne kadar güçlü ise ateşin de o kadar yüksek olmasına neden olmuştur: İspanyol Gribinde, 18 ayda tam 50 milyon insan hayatını kaybetmiştir. Grip, 500 milyon insana enfekte olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgınlar arasında yer alır. Bu sayı birinci ve ikinci dünya savaşlarında ölen insan sayısının toplamından bile kat kat daha fazladır.
1957-1958 tarihleri arasında görülen H2N2 virüs kaynaklı olup dünyanın en büyük salgınları arasında yer alır. Çin'de başlayan Asya Gribinde 2 milyona yakın insan hayatını kaybetmiştir. Aşının bulunması ile salgının önüne de geçilmiştir. Aşı çalışmalarının hız kazanmasına sebep olmuştur.
1968-1970 yılları arasında A tipi H3N2 virüsünün neden olduğu oldukça büyük salgınlar içerisinde yer alır. Dünya çapında etkili olan gripte tam 1 milyon insan hayatını kaybetmiştir. Hastalık ilk olarak Hong Kong'ta çıktığı için bu ismi almıştır. Vietnam, Singapur, Filipinler, Kuzey Avustralya, Avrupa ve ABD'de daha fazla etkili olmuştur. Yaşlı nüfusu çok daha fazla etkilemiştir.
1961'den günümüze dek süren bağışıklık yetmezliğinin etkili olduğu Batı Afrika'dan dünyaya yayılan önemli bir salgın türüdür. HIV virüsü; cinsel ilişki, kan teması, organ nakli ve anneden bebeğe olmak üzere dört farklı şekilde bulaşır. HIV virüsü, hem erkekten hem de kadından bulaşabilir. Halsizlik, yüksek ateş, boğaz ağrısı en büyük önemli belirtileri arasında yer alır. Bu amansız hastalık yüzünden bugüne dek 35 milyona yakın insan hayatını kaybetmiştir.
Şiddetli akut solunum yolu sendromu olarak bilinen SARS, 2002-2003 tarihleri arasında Hong Kong'da başlamış ve bir pandemi gibi yayılmıştır. 65 yaş ve üzerindeki kişileri daha çok etkileyen ve grip benzeri şikâyetler ile ortaya çıkan SARS virüsü nedeniyle birçok kişi hayatını kaybetmiştir. Tüm hastalar için ortak belirti ise ateşin 38 °C üstüne çıkmasıdır. Bugün itibariyle etkisini tamamen kaybetmiştir.
Domuz gribi, 2009-2010 tarihleri arasında influenza A virüsünün alt türlerinden H1N1 virüsünün sebep olduğu salgındır. Dünya genelinde 200 bin kişinin ölümüne neden olan domuz gribi domuzlarda oluşan gribe benzer olduğu için de bu ismi almıştır. Aşısı üretildiği için salgın kontrol altına alınmış ve bir süre sonra da etkisini kaybetmiştir.
2014-2016 yılları arasında etkili olan ebola virüsü, insanlarda ve insan dışı primatlarda viral hemorajik ateş şeklinde oldukça ciddi hastalıklara yol açan bir virüstür. Batı Afrika'da patlak veren salgın ölümcül özelliği en yüksek olan salgınlar arasında yer alır. Yaklaşık 11 bin kişinin hayatını kaybettiği virüs diğer küresel ölçekli virüslere göre daha az etkili olmuştur.
İlk kez 2012 yılında Suudi Arabistan'da tanımlanan ve yeni bir coronavirüsün neden olduğu bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Virüsün develerden kaynaklandığı da tahmin edilmektedir. İnsandan insana yakın temas ile bulaşmaktadır. Binlerce insanın ölümüne neden olan Mers, dünya ölçeğinde diğer virüsler kadar yaygın olan bir etki oluşturmamıştır.
COVİD-19, 2019'da Çin’in Vuhan kentinden çıkıp oradan dünyaya yayılan şiddetli bir akut solunum sendromu SARS-CoV-2'nin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. O zamandan günümüze dek hızlı bir şekilde yayılmaya devam devam eden bir pandemiye neden olmuştur. Ateş, öksürük, yorgunluk, nefes almakta zorluk, koku ve tat alma duyusunda kayıp gibi şikâyetler sıkça görülen semptomları arasındadır. 2021 Ocak ayı itibariyle 2 milyon insanın ölümüne sebep olmuştur. Dalgalar şeklinde sürekli başa saran korona virüse karşı geliştirilen aşılar ile virüsün azalacağı tahmin edilmektedir.
Ayrıca bakınız
Biyolojik Silah Nedir? Biyolojik Silahın Tarihçesi
Dünya Tarihindeki En Büyük Salgınlar
Dünyada En Çok Konuşulan Diller Hangileridir?
Kelebek Etkisi Nedir? Örnekler
Türkiye'de Kışın Gezilmesi Gereken Yerler
Altın Fiyatları Nasıl Belirlenir?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder