Edebiyat Okulu: Olumsuz Cümle Nedir? Örnekler

Yüklemin bildirdiği işin gerçekleşmediğini anlatan cümlelerdir. Fiil cümlelerinde iş, oluş, hareketin yapılmadığı, isim cümlelerinde ise mevcudiyetin yokluğunu bildirme söz konusudur. Olumlu isim cümleleri, "yok, değil" sözcükleri ve "-sız, -siz, -suz, -süz" ekleriyle; olumlu fiil cümleleri, "-me, -ma, -mez, -maz" ekleriyle olumsuz şekle dönüştürülür. Bunlardan bir tanesinin bile cümlede yer alması cümlenin şeklen olumsuz olması için yeterlidir.

Örnek

Sözünü yükseltmeli insan sesini değil. (olumsuz isim cümlesi)

Ölümün olduğu bu dünyada, hiçbir şey çok da ciddi değildir aslında. (olumsuz isim cümlesi)

İnsanlar, kötülük karşısında kararsız kalma hakkına sahip değildir. (olumsuz isim cümlesi)

Hiç kimse görmek istemeyen kadar kör değildir. (olumsuz isim cümlesi)

İyi dostu olanın aynaya gereksinimi yoktur. (olumsuz isim cümlesi)

Savaşın iyisi, barışın kötüsü yoktur. (olumsuz isim cümlesi)

Tuba, çok güçsüzdü. (olumsuz isim cümlesi)

Derslere her zaman olduğu gibi yine ilgisizdi. (olumsuz isim cümlesi)

Susarak kazandığın değeri, boş konuşarak harcama. (olumsuz fiil cümlesi)

Paranla şeref kazanma ki; paran bittiğinde, şerefin de bitmesin. (olumsuz fiil cümlesi)

İnsan en çok kaçtığı şeyden asla kurtulamıyor. (olumsuz fiil cümlesi)

Er meydanında dansöz oynamaz. (olumsuz fiil cümlesi)

Yalnızlık paylaşılmaz, paylaşılsa yalnızlık olmaz. (olumsuz fiil cümlesi)

Herkes cennete gitmek ister ama kimse ölmek istemez. (olumsuz fiil cümlesi)

Kelimelerin gücünü anlamadan, insanların gücünü anlayamazsınız. (olumsuz fiil cümlesi)

Olumsuz Cümle ile İlgili Uyarılar

1. Bir cümlenin yükleminde olumsuzluk bildiren ek ya da sözcük yoksa cümle biçimce olumlu; varsa cümle biçimce olumsuzdur.

Örnek

Düğüne pazar gideceğiz. (Biçimce ve anlamca olumlu)

Düğüne pazar gitmeyeceğiz. (Biçimce ve anlamca olumsuz)

2. Biçimce olumlu her cümle, anlamca olumlu olmayabilir.

Örnek

Bu hesabın içinden çıkabilirsen çık. (Biçimce olumlu, anlamca olumsuz)

(Çıkamazsın.)

Ne gelen var ne giden. (Biçimce olumlu, anlamca olumsuz)

(Gelen de giden de yok.)

Bu günden sonra sana telefonumu verir miyim? (Biçimce olumlu, anlamca olumsuz)

(Vermem.)

3. Bir cümlede olumsuzluk bildiren tek bir ek varsa, o cümle biçim ve anlamca olumsuzdur. Bir cümlede olumsuzluk bildiren ek ya da sözcük iki tane ise o cümle biçimce olumsuz, anlamca olumludur.

Örnek

Evimizin yolunu biliyor değil. (Biçimce ve anlamca olumsuz cümle)

Bu olanlardan sonra yüzüm gülüyor değil. (Biçimce ve anlamca olumsuz cümle)

Cesareti olmayanın asla geleceği de yoktur. (Biçimce ve anlamca olumsuz cümle)

Hedefi yoktur ümidi olmayan kişinin. (Biçimce ve anlamca olumsuz cümle)

Arkadaşımız bu konuda oldukça anlayışsızdı. (Biçimce ve anlamca olumsuz cümle)

Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. (Biçimce ve anlamca olumsuz cümle)

Bozuk karakterler kendilerini hayata veremezler. (Biçimce ve anlamca olumsuz cümle)

Ders çalışmayın gençler yeter. (Biçimce ve anlamca olumsuz cümle)

Seni sevmiyor değilim. (Biçimce olumsuz, anlamla olumlu cümle)

4. "ne… ne" bağlacının yer aldığı cümleler biçimce olumlu anlamca olumsuz cümlelerdir.

Örnek