Edebiyat Okulu: Olumlu Cümle Nedir? Örnekler

Yüklemin bildirdiği işin yapıldığını, gerçekleştiğini belirten cümlelerdir. Türkçede bütün isim ve fiiller esasında olumludur. ("değil" ve "yok" sözcükleri hariç) Kelimenin anlamı ne olursa olsun bütün kelimeler olumludur. Olumsuzluğu oluşturan ise fiil çekim ekleri olan "-me, -ma, -mez, -maz" olumsuzluk ekleriyle; "-sız, -siz, -suz, -süz" isim çekim ekleridir. Ayrıca sözcük olarak da "değil" ve "yok" sözcükleri olumsuz sözcüklerdir.

Örnek

Devler gibi eserler bırakmak için, karıncalar gibi çalışmak lazımdır.

(olumlu isim cümlesi)

En güçlü iki savaşçı, sabır ve zamandır. (olumlu isim cümlesi)

Arkadaşlık her zaman gölge veren bir ağaçtır. (olumlu isim cümlesi)

Ağaç ne kadar yüksek olursa olsun, yaprakları yine de yerdedir. (olumlu isim cümlesi)

Dün hava her zamankinden farklı olarak çok güzeldi. (olumlu isim cümlesi)

Bu mevsimde buralar oldukça soğuktur. (olumlu isim cümlesi)

Buraya gelen herkes suçludur. (olumlu isim cümlesi)

Köyün bütün mahalleleri olduğu gibi çamurdu. (olumlu isim cümlesi)

Hava bugün daha karanlıktı. (olumlu isim cümlesi)

Mustafa herkesten daha tembeldir. (olumlu isim cümlesi)

Adalet topaldır, ağır yürür fakat sonuç mutluluktur. (olumlu isim cümlesi)

Bizimkiler yarın akşam gelecekler. (olumlu fiil cümlesi)

Herkes bu akşam özellikle ders çalışmalıdır. (olumlu fiil cümlesi)

Otobüs yoldan çıkarak çamura batmıştı. (olumlu fiil cümlesi)

Yangından sonra evde bulunan her şey yanmıştı. (olumlu fiil cümlesi)

Annesi o gece gelmeyince çocuk sabaha kadar ağlamıştı. (olumlu fiil cümlesi)

Cüzdanını en yakınında yer alan arkadaşı çalmıştı. (olumlu fiil cümlesi)

Herkesin gözü önünde çocuğun yüzüne tükürür Ali. (olumlu fiil cümlesi)

Okuldaki bütün öğrenciler o çocuktan nefret ederdi. (olumlu fiil cümlesi)

Herkes bir an evvel buradan gitsin. (olumlu fiil cümlesi)

Top oynarken duvara çarpıp bacağını kırdı. (olumlu fiil cümlesi)

Savaşta birçok kişi öldü boş yere. (olumlu fiil cümlesi)

Önce hayaller ölür, sonra İnsanlar! (olumlu fiil cümlesi)

Yukarıdaki birçok cümlede aslında olumsuz bir çağrışım uyandıran cümleler söz konusudur. Bunlara asla kanmamalıyız. Yukarıdaki bütün cümleler olumludur. Bizim olumlu ve olumsuz cümlelerde tek kıstasımız; "-me, -ma, -mez, -maz, -sız, -siz, -suz, -süz" ekleri ile "değil" ve "yok" sözcükleridir. Bu ek ve kelimeler dışında Türkçede bütün isim ve fiiller olumlu olarak kabul edilir.

Olumlu Cümleler ile İlgili Uyarılar

1. Biçimce olumsuz fakat anlamca olumlu olan cümleler vardır. "-me, -ma, -mez, -maz, -sız, -siz, -suz, -süz" ekleri ile "değil ve yok" sözcüklerinden herhangi ikisi aynı anda bir cümlede yer alırsa cümle biçimce olumsuz anlamca olumlu olur.

Örnek

Seni sevmiyor değilim. (seviyorum) >me+değil

Bunları bilmiyor değilim. (biliyorum) >me+değil

Onu sevmeyen yoktu köyde. (severdi) >me+yok

Buradakilerin tümü görgüsüz değildi. (görgülüydü) > sız+değil

Anlatıldığı kadar da insafsız biri değildi. (insaflıydı) > sız+değil

Dağlarımız eskiden böyle ağaçsız değildi. (ağaçlıydı) > sız+değil

Bu olayları Mustafa duymamış olamaz. (duymuştur) >ma+maz

Dışarıya baktığıma bakmayın efendim sizi dinlemez olur muyum? >mez+ma

Bu iş için yeteri kadar kişi yok değil. (var) > yok+değil

2. "mi" soru eki olumsuz çekimli bir fiil ile birlikte kullanılırsa olumlu; olumlu çekimli fiil ile kullanılırsa anlamca olumsuz cümle oluşturabilir.

Örnek

Mustafa'nın ne kadar akıllı biri olduğunu bilmez miyim? (bilirim)

Vicdanı olanların vicdanı bu olaydan hiç sızlamaz mı? (sızlanır)

Yaptıklarınızı beğenmez olur muyum? (beğenirim)

3. Cümlenin sonuna "yok" sözcüğü getirilerek oluşturulan olumsuz soru köklü cümleler anlam bakımından olumlu cümleler içerisinde yer alır.

Örnek

Niye artık güzel bir elbise almıyorsun kendine, paran mı yok? (Paran elbette var.)

Niye okula gitmek istemiyorsun, kalemin mi yok, defterin mi yok? (var)

4. Cümlenin içerisinde "-me, -ma, -mez, -maz, -sız, -siz, -suz, -süz" ekleri ile "değil ve yok" sözcüklerinden biri yoksa o cümle biçimce de anlamca da olumludur.

Örnek

Ağaç ne kadar yüksek olursa, yaprakları yine de yere düşer.

Savaşı zenginler çıkarır, savaşta yoksullar ölür. (Sartre)

En anlamlı bakış, bir çift ıslak gözde saklıdır.

Seni hayallerine ulaştıracak en önemli şey, cesaretindir.

Uzun yolculuklar tek bir adımla başlar.

Ayrıca bakınız

Anlamı Bakımından Cümleler