Başkasına ait sözlerin değiştirilmeden bir başkasına aktarıldığı cümlelere denir. İç içe birleşik cümleler, bir cümle ile onun içerisinde yer alan bir başka cümleden oluşur. Bu cümle aynı zamanda diğer cümlenin bir öğesini oluşturur.
İç
içe birleşik cümle ancak tek başına kullanılırsa yüklemi olan bir cümle olur.
İç içe birleşik cümleler, tırnak içerisinde de sonuna nokta işareti konarak da
belirtilebilir.
Açıklamalı
Örnekler
Ben seni anlıyorum, dedi.
Cümlenin öğelerini bularak konuyu öğrenmiş
olacağız. Şöyle ki "anlıyorum" ve "dedi" sözcükleri öğeler
bulunmadan iki çekimli yüklem gibi görünmektedir. Oysa kesinlikle birleşik
cümlelerde iki yüklem olmaz. İki yüklem varsa sıralı cümlelere bakmak gerekir.
Yukarıdaki cümlede altı çizili olan yer yan cümleciktir ve temel cümlenin
belirtisiz nesnesi durumundadır. Temel cümleciğin yüklemine "Ne?"
sorusu sorularak bulunur.
Öğretmen: "Çok ders çalışırsanız
hedeflerinize ulaşırsınız." dedi.
Cümlede yer alan altı çizili kısım yan cümleciktir. Yükleme "Ne?" sorusu sorularak temel cümleciğin yan cümleciği bulunur. Bu cümlede yan cümlecik "belirtisiz nesne" görevindedir.
Abdullah:
"Seni her zaman yanımda görmek istiyorum." dedi.
Cümlede altı
çizili olan yer yan cümleciktir. Cümlenin öğeleri şu şekildedir: özne+
belirtisiz nesne+ yüklem. Öyleyse yan cümlecik "belirtisiz nesne"
görevindedir.
Mustafa, hayatın en büyük gayesi çalışmaktır, diyordu.
Cümledeki altı
çizili yer yan cümleciktir. Cümlenin öğeleri şu şekildedir: özne+ belirtisiz
nesne+ yüklem. Yan cümlecik "belirtisiz nesne" görevindedir.
Örnekler
Daha yeni bu konuyu konuştuk, dedi bize.
yan
cümlecik
Kartal Anadolu Lisesi'ni bitireceğim, diyor.
yan
cümlecik
Atalarımız, ev
alma, komşu al, demişler.
yan cümlecik
Ben seni
takmıyorum, diyorsun.
yan cümlecik
Not: İç içe birleşik cümlelerdeki yan cümlecik temel cümlenin bir
öğesi durumundadır ki bu da "belirtisiz nesne"dir.
Örnek
Aynı
dili konuşanlar değil, aynı duyguları paylaşanlar anlaşabilir, demiş birisi.
Cümledeki altı çizili yer yan cümleciktir. Cümlede "belirtisiz
nesne" görevindedir. Yükleme "Ne?" sorusu sorularak cevap
bulunur. "demiş birisi" kısmı da asıl cümledir. "demiş",
yüklem, "birisi" de özne görevindedir.
Özdemir
Asaf, yalnızlık paylaşılmaz paylaşılsaydı yalnızlık olmazdı, diyor.
Cümlede yan
cümlecik altı çizili olan bölümdür. Temel cümleye bağlanırken "belirtisiz
nesne" olarak bağlanmış. Temel cümlenin yüklemine "Ne?" sorusu
sorularak sorunun cevabına ulaşılır.
Nereye
gidersen git şunu unutma, herkes gün olur evine döner, derdi, Kurtiz.
Cümlede altı çizili yer yan cümleciğin olduğu yerdir. Temel cümleciğin yüklemine "Ne?" sorusu sorularak yan cümlecik bulunur. Bu sorunun cevabı da "belirtisiz nesne"dir.
Not: İç içe birleşik cümleler ile sıralı cümleleri birbiriyle
karıştırmamalıyız. Temel ölçüt cümlenin öğelerinde yatar. Sıralı cümlelerde
mutlaka iki yüklem vardır ama iç içe birleşik cümlelerde tek yüklem vardır. İç
içe birleşik cümlelerde yüklem gibi görünen kısım cümlenin "belirtisiz
nesne"sini oluşturur.
Örnek
Ali geldi,
gitti.
Yukarıdaki
cümlenin öğeleri "özne+yüklem" ve yine "yüklem" şeklindedir.
Yani cümlede iki yüklem yer almaktadır. Ortak olan da öznedir. Öyleyse burada
iki yüklem yer aldığı için bu cümle iç içe birleşik cümle değil sıralı
cümledir.
Siz çok iyi
anlıyorum, diyordu.
Yukarıdaki cümlenin öğeleri "gizli özne+belirtisiz nesne+yüklem" şeklindedir. "Anlıyorum" sözcüğü ilk bakışta çekimli bir fiil (yüklem) gibi durmaktadır. Bu, bizi kesinlikle yanıltmamalıdır. Cümlenin öğelerini bulmadan da bunu anlayamayız. Öyleyse bu cümle bir iç içe birleşik cümledir.
Ayrıca bakınız
Anlamı Bakımından Cümleler
Yüklemi Bakımından Cümleler
Yüklemin Yeri Bakımından Cümleler
Yapısı Bakımından Cümleler
b. İç İçe Birleşik Cümle
d. İlgi Cümlesi (Ki'li Birleşik Cümle)
Cümle Türleri Konu Testleri
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder