Fiilin belirttiği işi, oluşu, hareketi, durumu yapan öznenin kendisidir.
Özne, gerçek öznedir. Bu fiiller geçişli veya geçişsiz olabilir. Bir fiil kök
halindeyse mutlaka etken fiildir.
Örnek 1
Mustafa, öğretmeninden notunu açıklamasını istedi.
Cümlede özne bizzat işi yapan kişidir.
"isteme işini yapan kim?" sorusu sorulduğunda "Mustafa"
cevabı ortaya çıkar.
Örnek 2
Annesi her zaman oğluna yardım ederdi.
"Yardım etme" işini gerçekleştiren
bizzat "annesi"dir. Dolayısıyla cümle, etken çatılıdır.
Örnek 3
Elma ağaçtan
yere düşmüş.
Cümlenin yüklemine "düşmüş olan ne?" sorusunu sorduğumuzda
"elma" cevabını alırız. Öznenin bizzat insan olması şart değildir.
Örnek 4
Çaresizce orada bekliyordu.
Yukarıdaki cümlede "Bekleyen kim?" sorusunu sorduğumuzda cevap olarak
"o" öznesi karşımıza çıkar. Bir cümlede gizli özne de olsa gerçek
özne kabul edilir.
Etken Çatılı Fiiller ile İlgili Cümle
Örnekleri
Kuşlar, sonbaharda sıcak diyarlara göç etti.
Babam, her akşam bir saat kitap okur.
Yağmur hafif hafif yağmaya başlamıştı.
Edebiyat öğretmenimiz, fiillerde çatı konusunu ne
güzel anlatmıştı.
Ahmet, annesini görünce koşa koşa yanına gitti.
Öğrenci, tahtada uygun görmediği yazıları sildi.
Öğretmen, tahtaya bir doğru çizdi.
Abdullah, bir saat süren yolculuktan sonra köyüne vardı.
Betül, yazıyı sökmek için gece yarılarına kadar yazdı.
Yaylanın soğuk sularından kana kana içti.
İnsanlık seni yıllar geçse de unutmayacak.
Not: Özne-yüklem
ilişkisinde öznenin canlı, cansız, hayvan adı olmasının bir önemi yoktur.
Önemli olan öznenin eylemi yapıp yapmamasıdır.
Ayrıca bakınız
Fiil Kiplerinde Anlam (Zaman) Kayması
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder