Edebiyat Okulu: Yazım Kuralları Kesme İşareti

Kesme işaretinin yanlış kullanılması bir yazım yanlışı kabul edilir. Kesme işareti ile ilgili başlıca yazım kuralları şunlardır:

1. Özel isimlerden sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Örnek

A. Kişi adları, soyadları ve takma adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Atatürk'e, Yahya Kemal Beyatlı'nın, Yunus Emre'yi, Reşat Nuri Güntekin'den, Muhibbi'ye

Mustafa'nın, Âşık Veysel'den, Şinasi'yle, Namık Kemal'se, Mehmet Akif Ersoy'muş, Gül

Baba'ya, Fatih Sultan Mehmet'e, Sultan Ana'nın, Falih Rıfkı Atay'mış...

B. Millet, boy, oymak adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Türk'ün, Rus'tan, Kırgız'dan, İngiliz'e, Özbek'in, Afgan'da, Alman'sın.

C. Devlet adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Türkiye'nin, Türkiye'mizin, İran'ın, Amerika Birleşik Devletleri'ne, Selçuklu Devleti'nden

Ç. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Allah'tan, Azrail'i, Zeus'a

D. Gök bilimiyle ilgili adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılır.

Merkür'ü, Halley'den, Samanyolu'nda, Venüs'ü, Büyükayı'da, Yedikardeş'ten

E. Kıta, deniz, nehir, dağ, göl, boğaz, geçit, yayla; ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, bulvar, cadde, sokak vb. yer adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Afrika'nın, Marmara Denizi'ni, Fırat Nehri'nde, Ağrı Dağı'nda, Van Gölü'nün, Çanakkale Boğazı'nı, Gülek Geçidi'ne, Beşoluk Yaylası'na, Türkiye'den, Doğu Anadolu'nun, Muş'tan, Malazgirt'in, Muratkolu'nun, Laleli'den, Turgut Özal Bulvarı'ndan, İskele Caddesi'nde, Toraman Sokak'ta

F. Saray, han, köşk, kale, köprü, anıt vb. adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Çırağan Sarayı'nda, Kızlarağası Hanı'nda, Hoşap Kalesi'nden, Boğaziçi Köprüsü'ne, Çanakkale Şehitleri Anıtı'nda

G. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelge adlarından sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Medeni Kanunu'nun, Millî Eğitim Temel Kanunu'na, Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği'nin, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği'ni, Milli Eğitim Bakanlığı Okul Müzeleri Yönergesi'nde, Başbakanlık Genelgesi'nin

H. Kitap, dergi, gazete, tablo, heykel, müzik vb. adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılır.

Yaban'dan, Türk Fen Eğitim Dergisi'nde, Sabah'ta, Resmî Gazete'de, Kaplumbağa Terbiyecisi'ni, Yunus Emre Oratoryosu'nu, Onuncu Yıl Marşı'ndan, İstiklal Marşı'mız

İ. Hayvanlara verilen özel adlardan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

Fino'yu, Sarıkız'da, Tekir'in, Pamuk'a, Minnoş'u

2. Kısaltmalardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır.

Örnek

THY'nin uçuş filosu gittikçe genişliyor.

TBMM'nin topluma örnek olması herkesin ortak dileğidir.

BM'de bu konuyla alakalı birçok etkinlik yapılacak.

TV'yle 1980'lerde tanıştık.

ABD'de bu yıl çok fazla denetim yapılacak.

TDK'nin saygınlığına gölge düşürmemek gerekir.

RTÜK'ten birçok yayıncı kuruluşa ceza yağdı.

3. Rakamlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.

Örnek

Sınavda 2'nci olman seni üzdü mü?

1976'da Malazgirt'te doğmuşum.

8'inci maddenin 3'üncü fıkrası 1972'nin 18'inde kabul edildi.

2'nci katın 8'inci dairesinde oturuyorlar.

Ali 9'uncu; Mustafa 11'inci sınıfta okuyor.

4. Bazı sözcüklerde anlam karışıklığını önlemek için konur.

Örnek

Kadı'nın kelime anlamını bir türlü öğrenemedim.

5. Şiirde seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için konur.

Örnek 1

Bir ok attım karlı dağın ardına

Düştü m'ola sevdiğimin yurduna

İl yanmazken ben yanarım derdine

Engel aramızı açtı n'eyleyim

(Karacaoğlan)

Örnek 2

Güzelliğin on par'etmez

Bu bendeki aşk olmasa

(Âşık Veysel)

Örnek 3

Karac'oğlan der ki ismim öğerler

Ağı oldu yediğimiz şekerler
Güzel sever diye isnad ederler
Benim Hakk'dan özge sevdiğim mi var

6. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur.

Örnek

Mustafa Bey'e, Betül Hanım'ı, Talat Paşa'ya, İsmail Efendi'nin, Türk Dil Kurumu Başkanı'na…

7. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur.

Örnek

Bunu a'dan z'ye kadar yanlış yapmışsın.

Dilimizde -lık'la yapılmış sözcükler çokça yer alır.

Kesme İşareti ( ' ) ile İlgili Uyarılar

1. Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

Örnek

Türkiye Büyük Millet Meclisine

Türk Tarih Kurumunun

Türk Dil Kurumundan

Türk Patent Enstitüsüne

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına

Tarih Bölümü Başkanlığına

Bakanlar Kurulunun

İstişare Kurulundan

Yargıtay Genel Kurulundan

Mavi Köşe Bakkaliyesinden

İskele Anadolu İmam Hatip Lisesi Müdürlüğüne

Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanlığına

Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne

Yürütme Kuruluna Başbakanlığa

Rektörlüğe

Hukuk Genel Kurulundan

2. Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti konur.

Örnek

Bu Kanun'un 23. Maddesinin f bendi...

Yukarıdaki yazıda zikredilen Yönetmelik’in 8'inci maddesine göre...

3. Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz.

Örnek

Türkçe, Türkçenin, Türkçü, Türkçülük, Türklük, Türklüğün, Türklerden, Türkleşmek, Türkleşmekten, Müslümanlık, Müslümanlıktan, İslamcı, Hristiyanlık, Hristiyanlıktan, Yahudilik, Yahudilikten, Amerikalı, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Aydınlı, Vanlım, Manisalı, İstanbullu, Ankaralı, Mustafalar, Fatihler, Aligil, Mehmetler, Reşat Nuriler, İsveçliden, Atatürkçülükten, Atatürkçülüğün vb.

4. Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümlede kesinlikle büyük harfle yazılmaz ve ondan sonra gelen ekler de kesme işaretiyle ayrılmaz.

Örnek

Kurtuluş Savaşı'nda O'nun etkisini hiç kimse inkâr edemez. (yanlış)

Kurtuluş Savaşı'nda onun etkisini hiç kimse inkâr edemez. (doğru)

5. Noktalama işaretlerinin çoğundan sonra bir harf boşluğu kadar (bir karakter) ara verilir. Kesme işaretinde ise kesme işaretiyle ondan sonra gelen ek arasında boşluk bırakılmaz.

Örnek

Mustafa'dan her şeyi öğrenmişti olayla ilgili.

Ankara'nın bir gün, taşı toprağı altın olacak.

6. Özel adlar için parantez içinde bir açıklama yapılırsa kesme işareti parantez işaretinden (yay ayraçtan) önce konur.

Örnek

Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)'nun (yanlış)

Yakup Kadri'nin (Karaosmanoğlu) (doğru)

7. Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti konur.

Örnek

Hisar'dan, Boğaz'dan…

8. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen çekim eklerini ayırmak için konur. Belirli bir tarih bildirmezse ek ayrılmadığı için kesme işareti konulmaz.

Örnek

Okullar 18 Eylül'de açılacak bu yıl. 25 Eylül 2014 Salı'nın ilk saatlerinde de toplantı yapılacak. (tarih belirli)

Önümüzdeki haziranda yurt dışına geziye çıkacağız. (tarih belirli değil)

9. Sonunda III. tekil kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışındaki bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz.

Örnek

Muş Ovamızın güzelliği

Hoşap Kalemizin ihtişamlığı

Gökçeadamızdaki kuşlar

10. Sonunda nokta işareti yer alan kısaltmalar ile üslü kısaltma ve rakamlar kesme işaretiyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalardaki ekler, noktadan ve üs işaretinden sonra kelime ve üs işaretinin okunuşuna göre yazılır.

Örnek

vb.leri (ve benzerleri)

m²ye (metre kareye)

cm³e (santimetre küpe)

8⁵ten (sekiz üssü beşten)

Alm.dan (Almanya'dan)

İng.yi (İngiltere'yi)

mad.si (maddesi)

11. Satır sonuna denk gelen özel isimlerden sonra gelen çekim eklerini ayırmak için kullanılır. Buraya ayrıca kısa çizgi (-) işareti konmaz.

Örnek

...................................................................................Ankara'

nın çehresi başkaydı.