Örnekler
Söylediklerinin saçma ve gerçeği yansıtmadığı görülüyor.
Yukarıdaki cümlede "ve" bağlacından önce ve sonra gelen
sözcüklere bakıldığı zaman anlatım bozukluğu fark edilir. "Söylediklerinin
saçma yansıtmadığı ve gerçeği yansıtmadığı görülüyor." cümlesiyle
karşılaşırız. Bu da dil ve anlatım açısından kusurlu bir
cümledir. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Söylediklerinin saçma olduğu ve gerçeği yansıtmadığı
görülüyor.
Sınavlara az hatta hiç çalışmadığı aldığı notlardan anladık.
Cümlede ortak fiilimsi kullanımından kaynaklanan bir anlatım
bozukluğu söz konusudur. Cümle; "Sınavlara az çalışmadığı hatta hiç
çalışmadığı aldığı notlardan anladık." şeklindedir. "Az"
sözcüğünden sonra olumlu ve cümlenin anlamına uygun bir eylemsinin gelmesi
gerekir. Bunları dikkate alıp cümleyi yazacak olursak:
Sınavlara az çalıştığı hatta hiç çalışmadığı aldığı notlardan
anladık.
Görevlilerin beyaz kravat ve koyu renk ceket giymesi gerekir.
"Kravat" ve "ceket" sözcükleri aynı fiilimsiye
bağlanmıştır. Ceket giyilir ama kravat giyilmez. Öyleyse "kravat"
sözcüğünden sonra bir fiilimsi getirmek gerekir. Cümledeki anlatım bozukluğu şu
şekilde giderilebilir:
Görevlilerin beyaz kravat takması ve koyu renk ceket giymesi gerekir.
Hangisinin başarılı hangisinin başarılı olmadığını öğreneceğiz.
Cümlede fiilimsi olan sözcüğün ortak kullanılmasından kaynaklanan
bir anlatım bozukluğu vardır. Cümlede yer alan "hangisinin"
sözcüğünden önce bir fiilimsinin gelmesi gerekir. Anlam ve dil bilgisi
kurallarına uygun bir sözcük olmalıdır. Cümlenin doğru yazımı şu şekildedir:
Hangisinin başarılı olduğunu hangisinin başarılı olmadığını
öğreneceğiz.
Çok az veya hiç çalışmadan sınavlara girdiler.
Cümle; "Çok az çalışmadan veya hiç çalışmadan sınavlara
girdiler." şeklindedir. Bu da dil ve anlatım bakımından kusurlu bir ifadedir.
Burada "çalışmadan" zarf-fiilinin ortak kullanılmasından kaynaklanan
bir anlatım bozukluğunun olduğu görülür. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde
giderilebilir:
Çok az çalışarak veya hiç çalışmadan sınavlara girdiler.
Bu yemekleri sağlıklı ve yaşlı olmayan kişiler yiyebilir.
"Bu
yemekleri sağlıklı olmayan ve yaşlı olmayan kişiler yiyebilir." şeklindeki
ifade, dil ve anlatım açısından kusurlu bir ifadedir. Cümlede
"olmayan" sıfat-fiilinin ortak kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım
bozukluğu söz konusudur. "Ve" bağlacından önce olumlu bir fiilimsinin
getirilmesi gerekir. Cümlenin doğru yazımı aşağıdaki gibidir:
Bu yemekleri sağlıklı olan ve yaşlı olmayan kişiler
yiyebilir.
Çocuklar bundan en az zarar ya da hiç zarar görmeden
kurtulabilirler.
Cümlede "görmeden" zarf-fiili ortak kullanılmıştır.
Cümlenin orijinali, "Çocuklar bundan en az zarar görmeden ya da hiç zarar
görmeden kurtulabilirler." şeklindedir. Bu da yanlış bir ifade tarzıdır.
Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Çocuklar bundan en az zararla ya da hiç zarar görmeden
kurtulabilirler.
Ona, buraya gelmeden önce mi sonra mı telefon ettin?
Cümle ortak öğesiz şu şekildedir: "Ona, buraya gelmeden önce
mi gelmeden sonra mı telefon ettin?" Ortak kullanılan öğeyi yazdığımızda
cümle anlamsızlaşmaktadır. Öyleyse "sonra mı" sözcüğünden önce
"gel-" fiilinin zıt anlamlısını getirmeliyiz. Kısacası cümlenin doğru
yazımı şu şekildedir:
Ona,
buraya gelmeden önce mi buradan gittikten sonra mı telefon ettin?
Bu, sizlere verebileceğimiz en önemli ödül ve en önemli
hedeftir.
Cümleyi olduğu gibi yazdığımız zaman "Bu, sizlere
verebileceğimiz en önemli ödül ve verebileceğimiz en önemli hedeftir."
şeklinde bir cümle ile karşılaşırız. "Ödül" için
"verebilecek" fiilimsisi kullanılabildiği halde; "hedef"
için "vermek" fiili kullanılamaz. "Hedef" sözcüğü için en
güzel bağdaştırma "göster-" eylemidir. Cümledeki anlatım bozukluğu şu
şekilde giderilebilir:
Bu, sizlere verebileceğimiz en önemli ödül ve göstereceğimiz en
önemli hedeftir.
Ayrıca bakınız
Anlam Bakımından Anlatım Bozuklukları-Bağdaşıklık
Duruluk İlkesine Aykırılık (Gereksiz Sözcük Kullanmak)
Sözcükleri Birbiriyle Karıştırma-Yanlış Anlamda Kullanma
Yerinde Kullanılmayan Sözcük veya Öğeler (Sözün Yanlış Yerde Kullanılması)
Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları (Anlam Belirsizliği)
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması
Yapısı Yanlış Sözcük Kullanmak
Yardımcı Eylemleri Gereksiz Kullanmak
Yapı Bakımından Anlatım Bozuklukları-Bağlaşıklık
Özne Yüklem Uygunluğuna Aykırı Yanlışlıklar
Öğe Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Ek Yanlışları (Tamlayan Eki Eksikliği)
Anlatım Bozuklukları Konu Testleri
Anlatım Bozuklukları Konu Anlatımı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder