Edebiyat Okulu: Paragrafta Ana Düşünce Nedir? Örnekler

Bir konuyla ilgili yazarın okura vermek istediği iletiye, anlatmak istediği düşünceye ana düşünce (ana fikir) denir. Paragraflarda ana düşünce daha çok mesaj içeren yazılarla ilgilidir.

Tam bir kural olmamakla birlikte ana düşünce; açıklama paragrafında sonuç cümlesinde, tanık gösterme paragrafında tanık sözünde, karşılaştırmanın olduğu paragraflarda üstün tutulanın yanında, tartışmada ise yazarın tezinin bulunduğu yerdedir. Kısacası:

Genellikle tek cümleden oluşur.
Paragraflarda ana düşünceyi destekleyen birçok yardımcı düşünce yer alır.
Ana düşünce paragrafın bütününde de sadece bir cümlesinde de verilebilir.
Ana düşüncenin olduğu paragraflara yazarın paragrafı yazma amacı da denilir.
"Yazar ne demek istiyor?" veyahut "Paragrafı hangi amaçla yazdı?" sorularıyla ana düşünce bulunur.
Ana düşünce sorularını çözerken mutlaka ana düşünceyi metin içerisinde aramalıyız. Metnin dışına kesinlikle çıkmamalıyız. Parçanın bir kısmını yansıtan yardımcı düşünceleri de ana düşünce ile karıştırmamak gerekir.
Paragraflarda yer alan "-aslında, kısacası, sonuçta, bence, özetle, kanımca, oysa" gibi ifadelerin ana düşüncenin başında yer alma olasılığı oldukça yüksektir.
Paragrafta bir örnek varsa ana düşüncenin örnekte olma durumu her zaman yüksek bir ihtimaldir.
Ana düşüncede kendi düşüncelerimiz değil paragrafta yazılanlar esas alınmalıdır. Yani ana düşünce bulunurken ön yargılar bir tarafa bırakılmalıdır.
Paragraflarda birden fazla yardımcı düşünce yer alabilir ama kesinlikle tek bir ana düşünce yer alır.
Tümdengelim yöntemiyle oluşturulan paragraflarda ana düşünce cümlenin başında yer alır. Konuyla birlikte bulunur.
Ana düşünce konuyu değil mutlaka bir düşünceyi belirtmelidir.
Ana düşünce açık ve anlaşılır olmalıdır. Taşıdığı mesaj net olmalıdır. İfadelerden farklı yorumlar çıkmamalıdır.
Ana düşünce sonuç bildirir. Bir sonuç bildirmeyen cümleler ana düşünce olamaz.
Paragraf, tümevarım yöntemiyle kurulmuşsa ana düşünce cümlesi sonda olur. Bu durumda sonuç cümlesi, parçada anlatılanların tümünü özetler.
Ana düşüncenin bulunmasında bakış açısı oldukça önemlidir. Bakış açısı yazarın konuya yaklaşımıdır. Bu yaklaşım negatif, pozitif, destekleyici veya eleştirel bir özellik taşıyabilir. Ana fikir cümlesi olumsuz bir bakış açısı içermez.
Bazı parçalarda ana düşünce dolaylı olarak verilir. Bu durumlarda karşılaştırma ve benzetmeye başvurulur. Bu tip parçalarda ana düşünce parçada bir cümle olarak geçmez. Ana düşünce, parçanın bütününe yansımış biçimde yer alır.

Paragrafta ana düşünce (ana fikir) ile ilgili sorular şu şekillerde karşımıza çıkar:
Bu paragrafın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir?

Bu parçada vurgulanmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Paragrafta Ana Düşünce (Ana Fikir) ile İlgili Örnekler

Örnek 1

"Bir zamanlar bir bahçıvanın yanında çalışıyordum. Bahçıvan, bir defne ağacını budamamı istedi. Ağacın küre biçiminde olması gerekliydi. Ben hemen fazla uzamış filizleri kesmeye başladım. Ama bir defa bir yanını, bir defa öbür yanını fazla kesiyordum. Sonunda ortaya bir küre çıktı, ama çok küçüktü. Bahçıvan düş kırıklığıyla, Çok güzel! Bu bir küre, ama defne ağacı nerede?’ dedi. Bu durum şiirde de böyledir." (ÖSS)

Paragrafın ana düşüncesi: Biçimle uğraşırken içerik de korunmalı.

Paragrafta Ana Düşünce (Ana Fikir) ile İlgili Test Soruları

SORU 1

İşinizde iyi olabilirsiniz ama bununla yetinmemeniz gerekir. İyi yaptığınız bir şeyde takılıp kalmanız, ölümü kabullenmek gibidir. İnsanın görevi, iyi yapamadığı şeyleri öğrenme umuduyla yapmayı denemektir. (YGS)

Bu parçada insanla ilgili olarak vurgulanmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sorunların çözümünde farklı yollara başvurmalıdır.
B) Bildiklerini zenginleştirerek kendini yenilemelidir.
C) Yaşamı iyi ve kötü yanlarıyla tanımaya çalışmalıdır.
D) Yaptıklarını bir değerlendirmeden geçirmelidir.
E) Sorumluluklarını eksiksizce yerine getirmelidir.

ÇÖZÜM: Ana düşünce içeren paragraflar yazıların yazılış amacını ortaya koyan paragraflardır. Parçanın tümünde bir gelişmeden bahsedilmektedir. Ana düşünce bu paragrafta metnin tümüne yayılmıştır. Bu parçada insanla ilgili asıl anlatılmak istenen de "Bildiklerini zenginleştirerek kendini yenilemelidir." seçeneğidir. Doğru cevap "B" seçeneğidir.

SORU 2

Dünyada arasanız da benden daha küreselini bulamazsınız. Hangi memlekete gitsem yalnız orada oturduğumu sanıyorlar. Küreselim ve bütün insanların dostluk, kardeşlik, barış içinde sevgi ve saygıyla yaşamasını, yardımlaşmasını istiyorum. (YGS)

Bu parçada yazar, aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır?

A) Farklı ülkeleri gezmeyi çok sevdiğini
B) Her memlekette bir evi olduğunu
C) Farklılıklara saygı duyulması gerektiğini
D) Bütün dünyayı kendi evi gibi hissettiğini
E) Her insanın bir bütünün parçası olduğunu

ÇÖZÜM: Soru, paragrafta ana düşünceyi (ana fikir) bulmaya yönelik bir sorudur. Metinde yer alan "küresel" kelimesi en önemli ipucudur. Parçanın geneline yansıyan düşünce "Her insanın bir bütünün parçası olduğu" düşüncesidir. Doğru cevap "E" seçeneğidir.

Paragrafta Ana Düşünce (Ana Fikir) ile İlgili Uyarılar

Ana düşünce bazen parçanın giriş kısmında yani ilk cümlede yer alır.

Çok defa bir romancı, romanına girerken hatta bir şair, şiirine başlarken kelimeler onu takar peşine ve götürür götüreceği yere. Ne konu kalır ne plan. Yazarlar ve şairler her zaman konularına tam hâkim olamaz. Ben bir saniye sonra kullanacağım cümlenin bir kelimesini şimdiden size söyleyebilir miyim? (YGS)

Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kelimeler, sanatçının varacağı noktayı belirleyen esas unsurlardır.
B) Yazıda plan yapmak, yazarın düş dünyasını sınırlandırır.
C) Üslup kaygısı edebî metnin temel dinamiğidir.
D) Plan, kurgunun sağlamlığı açısından yazarın vazgeçilmez rehberidir.
E) Sanatçı temel yapıyı kurduktan sonra yazma işi kolaylaşır.

CEVAP: A

Ana düşünce, bazı paragraflarda son cümlede bulunabilir.

Sağlık personelinin, bilimsel verilere dayalı tanılar koymasının yanında, kendi düşüncelerini halka tam olarak anlatabilmesi için sağlıkla ilgili kavramların yerel karşılıklarını bilmesinde zorunluluk vardır. Halkın kullandığı sözcük ve deyimleri bilmek, yalnızca onlarla anlaşmaya değil; onların düşüncelerini, inanışlarını, değer yargılarını, kısaca kültürlerini anlamaya da yardım eder. Kültürel özellikleri dikkate almayan bir sağlık hizmeti verimli bir biçimde gerçekleştirilemez. (ÖSS)

Bazen de parçada anlatılanlar bir atasözüyle özetlenir.

Mustafa, daha küçük yaşlarda çevresini şaşırtacak davranışlarda bulunur. Büyüklerine saygı göstermede örnek biri olur. Bir kişinin hastalandığını duyduğunda ziyaretine gider... Mustafa'nın birçok arkadaşı da ileriki yaşlarında Mustafa gibi olmaya çalışır ama kalıcı olamaz bunların davranışları. Mustafa'nın yaşı yetmiş olduğu zaman da Mustafa yine aynı Mustafa olur. Eee, atalarımız: "Ağaç yaş iken eğilir." sözünü boşuna söylememişlerdir.

Paragrafın ana düşüncesi: Küçük yaşlarda kazanılan olumlu davranışlar kalıcı olur.

Ayrıca bakınız

Paragraf Nedir?

Paragrafta Yapı-Paragrafın Bölümleri

Paragrafın Giriş Bölümü

Paragrafın Gelişme Bölümü

Paragrafın Sonuç Bölümü

Paragrafta Konu

Paragrafta Yardımcı Düşünceler

Paragrafta Düşüncenin Akışını Bozan Cümle

Paragrafın Hangi Soruya Karşılık Yazıldığını Bulma

Paragrafta Başlık