1. Gerçek Özne: Eylemi bizzat yapan öznedir. Etken çatılı eylemlerin
kurduğu cümleler ile isim cümlelerinde bulunur.
Gerçek özne, açık ve gizli özne olmak üzere ikiye ayrılır.
A. Açık Özne: Cümle içerisinde açık bir şekilde belirtilen öznedir.
Örnek
Esra, yaramaz bir kızdır.
Futbol takımının kaptanı takımını motive etmeye çalışıyordu.
B. Gizli Özne: Cümle içinde açık şekilde yer almayan şahıs ekleri
yardımıyla bulunan öznedir. Bunlar aynı zamanda kişi zamirleridir.
Örnek
Sabahleyin erken geldi. (O: Gizli özne)
Gökyüzüne dalıp dalıp gittim. (Ben: Gizli özne)
Bunca işin arasında çıkıp geldiler.
(Onlar: Gizli özne)
2. Sözde Özne: Edilgen fiillerin yüklem olduğu cümlelerde yer alır.
İsim cümlelerinde edilgenlik olmadığından sözde özne olmaz. Edilgen çatılı
fiillerin kurduğu ve aslında belirtisiz nesne olan öznedir. (sözde özne)
Örnek
Ev güzelce boyandı.
S.Ö.
Yazı yazıldı.
S.Ö.
Ormandaki ağaçlar kesildi.
S.Ö.
3. Örtülü Özne: Edilgen çatılı bazı cümlelerde
"-ce" eki ve "nedeniyle, tarafından" gibi sözcüklerle
bizzat işi yapan varlığa yer verilir. Buna örtülü özne denir.
Örnek
Okulun bahçesi işçilerimizce temizlendi.
Çatışma, köylüler tarafından durduruldu.
Ayrıca bakınız
Cümlenin Öğelerini Bulmada Dikkat Edilecek Hususlar, İpuçları
Cümlenin Öğeleri Konu Anlatımı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder