Deyimler ve atasözlerdeki kelimeler, kelime grupları kesinlikle
değiştirilemez. Cümlelerde kullanılan deyim ve atasözlerinin anlamının cümleye
uygun olması gerekir. Aksi bir kullanım anlatım bozukluğuna yol açar.
Örnekler
Ne kadar acıktığımı bir bilsen midem zil çalıyor.
Cümlede geçen deyimin yapısı değiştirilmiştir.
"Mide" sözcüğü bu deyimde yer almamaktadır. Cümledeki anlatım
bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Ne kadar acıktığımı bir bilsen karnım
zil çalıyor.
Olanlar karşısında saçlarım diken diken olmuştu.
Yukarıdaki cümlede deyimin yapısının bozulmasından kaynaklanan bir
anlatım bozukluğu vardır. "Saç" sözcüğünün bu deyimin içinde
geçmemesi gerekir. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Olanlar karşısında tüylerim diken diken olmuştu.
El öpmekle ağız aşınmaz.
Deyimin
yapısı değiştirilmiştir. "Ağız" sözcüğü bu bozukluğa neden olmuştur.
Cümledeki bozukluk şu şekilde giderilebilir:
El öpmekle dudak aşınmaz.
Çarşı ana baba günü çuvaldız atsan yere düşmez.
"Çuvaldız" sözcüğü cümlede deyimi deyim olmaktan
çıkarmıştır. Deyimlerde herhangi bir sözcük çıkarılmaz. Cümledeki anlatım
bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Çarşı ana baba günü iğne atsan yere düşmez.
Başarılarıyla tüm öğretmenlerin gözüne battı.
Cümlede geçen deyimin cümlenin anlamına uyum sağlamadığı
görülmektedir. Gözüne batmak; deyimi "başkalarını aşırı söz ve davranışlarla
tedirgin etmek" anlamındadır. Oysa "yetenek ve başarısıyla çevresinde
güven kazanmak anlamına gelen", "gözüne girmek" deyiminin
kullanılması gerekir. Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Başarılarıyla tüm öğretmenlerin gözüne
girdi.
Çocuklarınızın sorunlarına cevapsız kalmayın.
Yukarıdaki cümlede sorunlara "cevapsız kalmak" gibi bir
yakıştırmada bulunulmuştur. Böyle bir kullanım Türkçede yoktur. Cümledeki
anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Çocuklarınızın sorunlarına duyarsız
kalmayın.
Güzel haberi alınca sevinçten etekleri tutuştu.
"Etekleri tutuşmak"; "telaşlanmak" anlamına
gelen bir deyimdir. Cümlede, mutluluk anlamını içeren bir deyim olmalıdır.
Cümledeki anlatım bozukluğu şu şekilde giderilebilir:
Güzel haberi alınca sevinçten etekleri zil çaldı.
Ayrıca bakınız
Anlam Bakımından Anlatım Bozuklukları-Bağdaşıklık
Duruluk İlkesine Aykırılık (Gereksiz Sözcük Kullanmak)
Sözcükleri Birbiriyle Karıştırma-Yanlış Anlamda Kullanma
Yerinde Kullanılmayan Sözcük veya Öğeler (Sözün Yanlış Yerde Kullanılması)
Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları (Anlam Belirsizliği)
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması
Yapısı Yanlış Sözcük Kullanmak
Yardımcı Eylemleri Gereksiz Kullanmak
Yapı Bakımından Anlatım Bozuklukları-Bağlaşıklık
Özne Yüklem Uygunluğuna Aykırı Yanlışlıklar
Öğe Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Ek Yanlışları (Tamlayan Eki Eksikliği)
Yardımcı Eylem, Eylemsi Eksikliği vb. Yanlışlıklar
Anlatım Bozuklukları Konu Testleri
Anlatım Bozuklukları Konu Anlatımı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder