Edebiyat Okulu: Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

B. Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

1. "etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak" yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesi yoksa ayrı yazılır.

Örnek

alt etmek, arz etmek, ilan etmek, terk etmek, var olmak

2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek

dil balığı, köpek balığı, acı balık, çalı kuşu, deve kuşu, ateş böceği, hamam böceği, ipek böceği, çörek otu, yer elması, kuş üzümü, can eriği, soya fasulyesi, şeker pancarı, kuru fasulye, kuru soğan, çakmak taşı, Oltu taşı, damla taş, alt geçit, tüp geçit, dolma kalem, toplu iğne, tuz ruhu

Not: Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek

çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu

Not: "bilim" ve "bilgi" sözleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek

dil bilimi, gök bilimi, halk bilimi; dil bilgisi, ses bilgisi

Not: "yuvar" ve "küre" sözleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek

ışık yuvarı; hava küre, su küre, yarı küre, yarım küre

Not: Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek

badem yağı, maden suyu, tas kebabı, çiğ köfte, dolma biber, sivri biber, kesme şeker, kuru yemiş

Not: Gök cisimleri ayrı yazılır.

Örnek

Çoban Yıldızı, Kutup Yıldızı; gök taşı, hava taşı

Not: Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek

köpek dişi, safra kesesi, takma diş, karga burun, kepçe kulak

Not: Zamanla ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek

bağ bozumu, gece yarısı, gün ortası, hafta başı, hafta sonu

3. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması şeklindeki birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Örnek

çalar saat, güler yüz, yazar kasa

4. Kişi adlarından oluşmuş "mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy" vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır.

Örnek

Yunus Emre Mahallesi, Nene Hatun Caddesi

5. "Dış, iç, sıra" sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

Örnek

çağ dışı, olağan dışı, yasa dışı, sıra dışı, ceviz içi, hafta içi, yurt içi, ardı sıra

6. Somut olarak yer belirten "alt ve üst" sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

Örnek

toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta)

7. "Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift" sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.

Örnek

alt kurul, alt yazı, ana dili, ön söz, ön yargı, iç tüzük, orta kulak, orta oyunu