Edebiyat Okulu: Yazınsal Metinler ve Türleri

Yazınsal metinler ve türlerine geçmeden evvel metin kavramını tanımlamak gerekir. Bir iletişim bağlamında kişi veya kişiler tarafından dile getirilen sözlü ya da yazılı olan cümle veya cümlelerden oluşan anlamlı yapılara metin denir.

Metinler, yazınsal metinler ve öğretici metinler olmak üzere iki kategoride değerlendirilir.

A. Yazınsal Metin

Bireylerin duygu dünyalarında estetik, zevk ve etkileyicilik uyandırmak amacıyla oluşturulan yazılara denir.
Yazınsal metinlerde dil göndergesel işlevde kullanılmaz.
Süslü anlatım, sanatsallık ve özlülük yazınsal metinlerdeki dilin esasını oluşturur.
Yazınsal metinler yan anlam bakımından zengindirler. Metinlerde duygu ve hayal ön plandadır.
Yazısal metinler kurmacadır. Yazar, dış dünyadan aldıklarını kendi istediği gibi işler.
Anlatımda özlülük, yoğunluk, derinlik esas alınır. Edebi sanatlardan faydalanılır.
Yazınsal metinlerde sözcüklerin temel anlamı değil yan ve mecaz anlamları ön plandadır.
Yazınsal metinlerde etkileyicilik, çağrışım, çok anlamlılık önemli unsurlardır.
Yazınsal metinlerde dil şiirsel (sanatsal) işlevde kullanılır.
Yazınsal metinler insana özgü oluşumlar olup bu metinlerde bir amaç güdülür.

B. Öğretici Metin

Okuyucuya (hedef kitleye) bir şeyler öğretmeyi amaçlayan metinlerdir.
Öğretici metinler, bilgi vermek, fikirleri ve kanıları değiştirmek, düşündürmek, ikna etmek gibi amaçlarla yazılır.
Dil genellikle göndergesel işlevde kullanılır.
Öğretici metinlerde öznellikten uzak nesnel cümleler çok fazla yer alır.
Öğretici metinlerde edebi sanatlar, mecaz ve imgelere yer verilmez.
Açıklama ve bilgi verme esas alınır.
Öğretici metinlerde akıcı, açık, duru bir dil kullanılır.
Duygu ve düşünceler kısa ve net ifadelerle dile getirilir.
Öğretici metinler giriş, gelişme ve sonuç bölümleri esas alınarak oluşturulur.
Öğretici metinlere daha çok ders kitaplarında yer verilir.