Sözlük anlamı "arkadan gelen"dir. Uyaktan sonra gelen aynı görevde yer alan ek veya sözcüklere redif denir. Bazen bir dize tamamen redif olabilir.
Redifin
Özellikleri
- Redif, her zaman mısranın en sonunda bulunur,
yani kafiyeden sonra gelir.
- Redifin olduğu her yerde mutlaka kafiye de
vardır.
- Redif, halk şiirinin en eski öğelerinden
birisidir. Bazen ilk sözcük hariç bütün dizenin redif olduğu şiirlere
rastlanılır. Nakarat halinde tekrarlanan redifler de vardır.
- Divan edebiyatında redif, kaside ve gazellere
isim olmuştur. Bazı kaside ve gazeller redifleri ile anılmıştır. "Su
Kasidesi"gibi.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere iki tür redif vardır:
a) Ek Halindeki Redifler
b) Kelime (Sözcük) Halindeki Redifler
a) Ek Halindeki Redifler: Eş görevli eklerin tekrarlanmasıyla oluşan rediflere denir. Redif, çoğu zaman kafiye ile karıştırılır. Genel kuralımız kelimenin kökeninde olanın kafiye, sonra gelen ek veya eklerin de redif olmasıdır.
Eklerin yazılışında ünlü uyumları ile ilgili bazı farklılıklar olabilir. Bütün eklerin mutlaka aynı türden olması gerekir. Eklerin görevi aynı olduktan sonra versiyonu farklı olabilir. Örneğin öğrenilen geçmiş zaman ekleri "-dı, -di, -tı, -ti" eklerinin aynı olmaması redif olmalarına engel teşkil etmez.
Örnek 1
Şimşek gibi bir semte atıldık yedi koldan
Şimşek gibi Türk atlarının geçtiği yoldan
Yahya Kemal Beyatlı
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen "koldan" ve "yoldan" sözcüklerindeki "-dan" ekleri uzaklaşma hal eki olduklarından rediftir. Hem yazılış hem de görevin aynı olması eklerin redif olmasını sağlamıştır. Redifin kafiyeden sonra geldiğini daha önce söylemiştik. Burada da "-ol" sesleri tam kafiyedir.
Örnek 2
Siyah kâküllerin dökmüş
Köroğlu
Açıklama: Yukarıdaki şiirin birinci ve üçüncü dizesinde yer alan "-miş" ekleri öğrenilen geçmiş zaman eki; "-lere" ekleri de çoğul ve durum eklerinden oluşmuştur. Bu ekler birlikte redifi oluşturmuştur. "-miş" eklerinin farklı bir versiyonda olması redif olmasına engel teşkil etmez. "-k" ve "-l" sesleri de yarım uyaktır.
Örnek 3
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım,
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? şaşarım!
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner aşarım.
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.
Mehmet Akif Ersoy
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen "-r" sesi geniş zaman eki, "-ı" sesi yardımcı ünlü "m" sesi de I. tekil şahıs ekidir. Hem yazılış hem de görevleri aynı olduğundan ekler redif olarak kabul edilir.
Örnek 4
Nice güzellere bağlandım kaldım
Ne bir vefa gördüm ne fayda buldum
Her türlü isteğim topraktan aldım
Benim sadık yârim kara topraktır
Âşık Veysel Şatıroğlu
Açıklama: Yukarıdaki şiirin dizelerinde geçen "-m" ekleri şahıs eki olduğu için rediftir. Yine "-dı, -du" ekleri de görülen geçmiş zaman ekleri oldukları için rediftir. Kısacası bu ekler yazılış ve görev açısından aynı oldukları için rediftir. Sözcüklerdeki "-l" sesleri ise yarım kafiyedir.
Örnek 5
Yunus Emre
Açıklama: Yukarıdaki dörtlükte yer alan dizelerin sonundaki sözcüklerde geçen "-imiz" eki birinci çoğul şahıs eki; "-i" eki de belirtme hâl eki olduğundan rediftirler. Bunların hem yazılış hem de görevleri aynıdır.
Örnek 6
Ben sizinle sarmaş dolaş olmuşum dalgalar,
Pamuk yüklü gemilerin ardında gezemem;
Doyurmaz artık beni bayraklar, bandıralar;
Mahkûm gemilerinin sularında yüzemem
Ünal Ersözlü
Açıklama: Yukarıdaki şiirin birinci ve üçüncü dizelerinde geçen "-lar" ekleri çokluk eki olduklarından; "-emem" ekleri de aynı görev ve anlama gelen ekler olduklarından rediftirler. "emem": "e" yeterlilik fiilinin olumsuzu, "-me" olumsuzluk eki, "-m" de birinci tekil şahıs ekidir.
Örnek 7
Laedri
Açıklama: Yukarıdaki şiirde geçen "-dı" ekleri görülen geçmiş zaman ekleri olduğundan; "-m" eki de birinci tekil şahıs eki olduğundan rediftir.
Örnek 8
Laedri
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen
"-mış" eki (öğrenilen geçmiş zaman eki) ile "-sa" şart kipi
hem yazılış hem de görev bakımından aynı olduklarından rediftir.
Uyarı: En çok
karıştırılan husus belirtme hal eki "-ı, -i" eki ile iyelik eki olan
"-ı, -i" ekleridir. Buna dikkat etmek gerekir. "-i" sesi
tamlama kuruyorsa iyelik eki kurmuyorsa belirtme hâl ekidir.
b) Kelime (Sözcük) Halindeki Redifler: Yazılış,
okunuş ve anlamı aynı olan sözcük veya sözcüklerin dize sonlarında
tekrarlanmasıyla oluşan rediftir. Sözcük halindeki rediflerde ses değişikliği
olmaz. Sözcük halindeki rediflerde hem yazım hem de anlam birliği esastır.
Örnek 1
Koyun verdi kuzu verdi süt verdi
Yemek verdi ekmek verdi et verdi
Kazma ile döğmeyince kıt verdi
Benim sadık yârim kara topraktır
Âşık Veysel Şatıroğlu
Açıklama: Yukarıdaki şiirin ilk üç dizesinde geçen "verdi" sözcükleri hem yazılış hem de anlam olarak aynı olduklarından rediftir. Bu sözcüklerden hemen önce gelen "-t" sesleri de yarım uyaktır.
Örnek 2
Kimsesiz hiç kimse yok, var herkesin bir kimsesi
Kimsesiz kaldım meded, ey kimsesizler kimsesi
Açıklama: Yukarıdaki şiirde geçen "kimsesi" sözcüğü hem yazılış hem de görev bakımından aynı olduğu için rediftir. "-r" sesleri ise yarım kafiyedir.
Örnek 3
Doğru söylerim halk razı değil
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen "razı değil" sözcükleri rediftir. Bu sözcüklerden önce gelen "k" sesleri ise yarım kafiyedir.
Örnek 4
Zannetme ki şöyle böyle bir söz
Şeyh Galip
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen
"böyle bir söz" söz öbeği redif, bunlardan önce gelen
"öyle" sesleri de zengin kafiyedir.
Örnek 5
İncecikten bir kar yağar
Açıklama: "Elif Elif diye" sözleri hem anlam hem de görevce aynı olduklarından rediftir. Yine "-er, -ar" ekleri de geniş zaman eki olduklarından ek halindeki redife örnektir.
Örnek 6
Âşık Veysel Şatıroğlu
Açıklama: Bu şiirde, ikinci ve dördüncü dizeler aynen tekrar edilerek dize şeklinde (nakarat) redif yapılmıştır.
Uyarı: Kelime halinde yer alan rediflerden hemen önce ek halindeki redifler de bulunabilir. Ek halindeki redifle kelime halindeki redif böyle yerlerde arka arkaya gelebilir.
Örnek
Yürü bre Bulgar Dağı
Açıklama: Yukarıdaki dizelerde geçen "sende m'olur" sözcükleri sözcük halinde; "-ler" ekleri de ek hâlinde (çoğul eki) rediftir. Bu dizelerde hem sözcük hem de ek hâlinde olan redifler yer almaktadır.
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder