Fiiller, zaman bakımından ikiye ayrılır.
1. Basit zamanlı fiiller
Sadece bir haber veya dilek kipiyle çekimlenmiş
fiillere basit zamanlı fiil denir.
Örnek
Derslerine
yeterince çalışmış.
Eve
ne zaman geldi?
Şu
anda sizi bekliyor.
Yarın
size gelecekler.
Her
sabah spor yapar.
Okula
zamanında gelmelisin.
Soruları
birlikte okuyalım.
Keşke
zamanında gelseniz.
Çabucak
yerinize oturun.
2. Bileşik zamanlı fiiller
Birden fazla kip eki alan eylemdir. Basit
zamanlı fiillere ek fiilin "-di, -miş, -ise" çekimleri getirilerek
yapılan iki kipli fiillere denir. Türkçede 5 haber kipi; 4 de dilek-şart kipi bulunur.
Formüle edersek 5+4=9= Kiplerin toplamı. 9-7=2= Birleşik zamanlı
kip.
Örnek
Senin
anlattıklarını ben zaten biliyordum.
Ona
sürpriz yapacağımızı biliyormuş.
Bu konuda bir şey biliyorsan söyle.
Fiillerde
kip veya fiillerde zaman açısından incelendiğinde bileşik çekimli eylemler üçe
ayrılır:
A. Hikâye birleşik zaman
A. Hikâye birleşik zaman
Basit
kipli fiillere ek fiilin "idi" çekimi getirilerek yapılır. Bu tür
fiillerde kip veya zaman ekleri iki tanedir.
Yazmıştı: Yazmış idi / öğrenilen
geçmiş zamanın hikâyesi
Yazacaktı: Yazacak idi / gelecek zamanın hikâyesi
Yazaydı: Yaza idi / istek kipinin hikâyesi
Yazsaydı: Yazsa idi / şart kipinin hikâyesi
Yazmalıydı: Yazmalı idi / gereklilik kipinin
hikâyesi
B. Rivayet birleşik zaman
Basit kipli fiillere ek fiilin
"-imiş" çekimi getirilerek yapılır. Bu tür fiillerde kip veya zaman
ekleri iki tanedir.
Yazıyormuş: Yazıyor imiş / şimdiki
zamanın rivayeti
Yazacakmış: Yazacak imiş / gelecek zamanın rivayeti
Yazmışmış: Yazmış imiş /
öğrenilen geçmiş zamanın rivayeti
Yazaymış: Yaza imiş / istek kipinin rivayeti
Yazsaymış: Yazsa imiş / şart kipinin rivayeti
Yazmalıymış: Yazmalı imiş / gereklilik kipinin
rivayeti
C. Şart birleşik zaman
Basit kipli fiillere ek fiilin
"-ise" çekimi getirilerek yapılır. Bu tür fiillerde kip veya
zaman ekleri iki tanedir.
Yazıyorsa: Yazıyor ise / şimdiki
zamanın şartı
Yazacaksa: Yazacak ise / gelecek zamanın şartı
Yazdıysa: Yazdı ise / görülen geçmiş zamanın şartı
Yazmışsa: Yazmış ise / öğrenilen
geçmiş zamanın şartı
Yazarsa: Yazar ise / geniş zamanın
şartı
Yazmalıysa: Yazmalı ise / gereklilik kipinin şartı
Fiillerde
Olumsuzluk
Fiil
kök veya gövdelerine kip eklerinden önce "-me, -ma" olumsuzluk eklerinin getirilmesiyle
sağlanır.
Yazdı:
Yazmadı
Not: Geniş zamanın olumsuzu "-mez, -maz" ekleriyle yapılır.
Yazarsın:
Yazmazsın
Fiil Kiplerinde Anlam (zaman) Kayması
Fiil Kiplerinde Anlam (zaman) Kayması
Bir kipin kendi zaman anlamından farklı olarak başka
bir zamanın yerine kullanılmasıdır. Bu tür fiillerde kip veya zaman ekleri
farklı bir kip ekinin görevini üstlenir.
Örnek
Her hafta düzenli olarak spor yapıyorum. (yaparım)
Bugünden itibaren daha çok görüşüyoruz tamam mı?
(görüşeceğiz)
Biraz sonra söylediklerinizi yapıyorum. (yapacağım)
Her zaman eve geç geliyorsun Mustafa. (gelirsin)
Her hafta burada komşular toplanıyor. (toplanır)
Her sabah bu masada ders çalışıyor. (çalışır)
Nasrettin Hoca bir gün misafirliğe gider. (gitmiş)
Adam bir bakar ki arabası yerinde değil. (bakmış)
Biraz sabret birazdan gideriz. (gideceğiz)
Söylediklerinizi yazın yaparız. (yapacağız)
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder