Çeşitli meslek dallarından önemli
şahsiyetlerin hayatlarını anlatan eserlere denir. Sözlükte "sözü edilen,
bahsi geçen" anlamlarına gelir. Tezkirelerde kişilerin hayatları objektif
veya subjektif olarak ele alınır. İran edebiyatında ortaya çıkan tezkire türü
bir nevi edebiyat antolojisi görevini görür. Tezkireler sayesinde devrin
şairlerinin unutulup gitmeleri önlenmiştir.
Tezkireler çeşitli adlarla anılır. Şairleri tanıtan tezkirelere "şuara tezkiresi" veya "tezkiretü'ş şuara"; evliyaların hayatlarını anlatan tezkireler "tezkiretü'l evliya" adını alır.
Tezkireler, genellikle adlara ya da mahlaslara göre alfabetik olarak düzenlenmişlerdir. Tezkirelerde kişilerin yaşam öykülerine kısaca değinilmiş bulundukları resmi görevleri belirtilmiş ve önemli şiirlerinden örnekler verilmiştir. Bu yönüyle tezkirelerin edebi eleştiriler içerdiği söylenebilir.
Tezkireler, aynı zamanda döneminin edebiyat ve kültür ürünleridir. Yazıldıkları dönemin sosyal, kültürel, sanatsal özelliklerini yansıtır. Günümüz araştırmacıları için önemli birer belge ve kaynak görevindedir.
Batı edebiyatında tezkire türünün karşılığı olarak "biyografi" kavramı kullanılır. Türk edebiyatında ilk tezkire örneği Ali Şir Nevai'nin "Mecalisü'n Nefais" eseridir. Tezkire yazma geleneği bu eserle başlamıştır. Anadolu sahasında ilk örnek ise asıl adı "Heşt Behişt" olan "Sehi Bey Tezkiresi"dir.
Ali Şir Nevayî: Mecalisü'n-Nefâis
Sehi Bey: Heşt Behişt
Latifî: Latifî Tezkiresi
Ahdî: Gülşen-i Şuara
Âşık Çelebi: Meşa'irü'ş-Şuara
Hasan Çelebi: Kınalızade Tezkiresi
Beyanî: Beyanî Tezkiresi
Riyazî: Riyazü'ş-Şuara
Rıza: Rıza Tezkiresi
Yümnî: Yümnî Tezkiresi
Asım: Zeyl-i Zübdetü'l-Eş'a
Güftî: Teşrifatü'ş-Şuara
Mücîb: Mücîb Tezkiresi
Safayi: Safayi Tezkiresi
Salim: Salim Tezkiresi
Ramiz: Adab-ı Zürefa
Tevfik: Mecmu'atü't-Teracim
Fatin: Hatimetü'l-Eş'ar
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder