Türkçe bir kelime olan tuyuğ; "cinaslı, kapalı, gizli ve imalı söz" anlamına gelir. Türk şairlerinin Divan Edebiyatı'na kazandırdığı bir nazım biçimidir. Felsefi düşünceler, tasavvufî konular ve ince düşünceleri işlemeye son derece elverişli bir türdür.
Tuyuğun Özellikleri
- Tuyuğ, eski Türk şiirinin dörtlüklerinden
doğmuştur.
- Halk Edebiyatı'ndaki mani ve İran edebiyatındaki
rubainin etkisiyle oluşmuş bir nazım türü olan tuyuğ, maninin Divan
Edebiyatı'ndaki karşılığı sayılır.
- "Aşk" ve "güzellik"
tuyuğlarda işlenen ana temalardır.
- Sadece bir dörtlükten oluşur.
- Uyak düzeni "aaxa" biçimindedir. Kimi
zaman dört dizesi de birbiriyle uyaklı olan tuyuğlar da vardır. Bunların
uyak düzeni de "aaaa" şeklindedir.
- Tuyuğlarda cinaslı kafiye kullanılır.
- Aruz vezninin yalnızca "fâilâtün / fâilâtün
/ fâilün" kalıbıyla yazılır.
- Tuyuğlarda mahlas bulunmaz.
- Genellikle lirik tarzda yazılan ve
"aaaa" şeklinde kafiyelenen tuyuğlara "musarra tuyuğ"
adı verilir.
- Rubaide işlenen konular tuyuğda da işlenir. Yani
tuyuğda da önemli bir fikir söylenmeye çalışılır. Dolayısıyla söylenişi
zor olan şiirlerden sayılır.
- Türk, Azeri ve Çağatay edebiyatlarında
örneklerine rastlanır. Özellikle Ali Şir Nevai'nin tuyuğları önemlidir.
- Edebiyatımızda tuyuğ denildiğinde Kadı
Burhaneddin aklımıza gelir. 169 adet tuyuğ yazmıştır. Nesimi, Atayi, Babür
Şah da önemli tuyuğ şairleri arasında yer alır.
Tuyuğ ile İlgili Örnekler
Örnek 1
Âlemi yüzün gülistan eylemiş
Bülbülü sermest ü hayran eylemiş
Amberin zülfün perişan eylemiş
Mahını ebrinde pinhan eylemiş
Günümüz Türkçesiyle:
Senin yüzün âlemi gül bahçesi eylemiş
Bülbülü kendinden geçirip hayran eylemiş
Saçlarının kokusu perişan etmiş
Bulut ayı kapatıp gizlemiş
Örnek 2
Gözü can esrütmeğe hammâr imiş
Kaşı gönlü yıkmağa mi’mâr imiş
Diledim hâlim ki gözüne diyem
Turfa budur gözleri bîmâr imiş
Nesimi
Günümüz Türkçesiyle:
Gözü canı esir etmeğe kılavuz imiş
Kaşı gönlü yıkmaya mimar imiş
Halimi gözüne söylemek istedim
Şaşılacak olan da onun gözleri hasta imiş
Örnek 3
Dilberün işi itâb u nâz olur
Çeşmi câdû gamzesi gammâz olur
Ey gönül sabr it tahammül kıl ona
Yâra irişmek işi az az olur
Kadı Burhaneddin
Günümüz Türkçesiyle:
Güzelin işi azarlama ve nazdır
Gözü cadı gibi, gamzesi bakışı fitneye sebeptir
Ey gönül, onun yaptıklarına sabret, tahammül kıl
Sevgiliye kavuşma sabır gerektirir, yavaş yavaş olur
Örnek 4
Bîvefâ dünyâdan usandı gönül
Yoh dedi dünyayı yoh sandı gönül
Düştü aşkın oduna yandı gönül
Vahdetin kand âbına bandı gönül
Nesimî
Günümüz Türkçesiyle
Vefasız dünyadan usandı gönül
Yok dedi dünyayı yok saydı gönül
Düştü aşkın ateşine yandı gönül
Birliğin şeker suyuna gönül batıp çıktı.
Örnek 5
Dalmışam şol bahre kim pâyânı yok
Batmışam şol gence kim hüsrânı yok
Bulmuşam şol bedri kim noksânı yok
Girmişem ol şehre kim vîrânı yok
Nesimi
Günümüz Türkçesiyle:
Uçsuz bucaksız bir denize dalmışım
Tükenmeyecek bir hazineye gömülmüşüm
Hiçbir zaman eksilmeyecek bir dolunay bulmuşum
Asla viran olmayacak bir şehre girmişim
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder