Edebiyat Okulu: Refik Halit Karay (1888-1965)

Türk roman ve öykü yazarı olarak ön plana çıkan Refik Halit Karay, 15 Mart 1888'de İstanbul'da doğdu. Vezneciler'de Şemsü'l Maarif ve Göztepe'de Taş Mektepte öğrenim gördü. Daha sonra özel dersler aldı. Galatasaray Lisesi ve Hukuk Mektebini okudu. Maliye Nezaretinde memur olarak çalıştı.

Refik Halit Karay, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra memurluğu bırakarak gazetecilikle uğraştı. Servet-i Fünun ve Tercüman-ı Hakikat'te yazmaya başladı. Tercüman-ı Hakikat gazetesinde mütercimlik ve muhabirlik yaptı. Dönemin siyasal iktidarına yönelttiği yazılar nedeniyle önce Sinop sonrasında Çorum, Bilecik ve Ankara'ya sürgüne gönderildi. Anadolu'dan İstanbul'a dönünce bir süreliğine Türkçe öğretmenliği yaptı. Bu sırada ayrıca Hürriyet ve İtilaf Fırkası'na üye oldu. Kurtuluş Savaşı aleyhine "Aydede" adlı mizah dergisinde yazdığı yazılardan ötürü vatan hainliğiyle suçlandı. Bundan ötürü Beyrut ve Halep'te bir süre sürgün hayatı yaşadı.

1909'da "Son Havadis" adıyla bir gazete kurdu. Sonrasında Fecr-i Ati Topluluğu'na katıldı. "Kalem" ve "Cem" mizah dergilerinde "Kirpi" takma adıyla siyasi mizah yazıları kaleme aldı.

Refik Halit Karay, Robert Koleji'nde Türkçe öğretmenliği yaptı. Tasvir-i Efkâr, Vakit ve Zaman gazetelerinde makaleleri yayımlandı. 1922'de "Aydede" mizah gazetesini çıkardı. Milli Mücadele yıllarında sürekli olarak İstanbul hükümetinin yanında yer aldı. Milli Mücadele başarıya ulaşınca 1922'de Beyrut'a kaçtı. 15 yıllık sürgün hayatından sonra 1938'de çıkarılan afla yurda dönebildi. Gazeteciliğe bir daha dönüş yapıp "Aydede" dergisini çıkardı.

Refik Halit Karay, yazarlığa mizah öyküleriyle başladı. Sürgün olarak gittiği Anadolu coğrafyasında farklı kesimlerden insanları canlandırdığı "Memleket Hikâyeleri" eserini 1919'da yayımladı.

Refik Halit Karay, 18 Temmuz 1965'te İstanbul'da öldü.

Edebi Kişiliği

Edebiyat hayatına Fecriati ile başlar fakat asıl çalışmaları Milli Edebiyat'la ortaya çıkar.
Milli Edebiyat Dönemi'nin roman, hikâye ve mizah yazarıdır.
Refik Halit Karay, "Memleketçi yazarlar" arasında yer alır.
İlkin öykü sonraları ise romana ağırlık veren yazar, eserlerini bağımsız bir şekilde oluşturur.
Realizm akımının etkisi altında kalır.
Tasvir ve gözlem gücünde son derece başarılı olup eserlerde olay ve karakterleri ayrıntılı olarak işler.
"Mizah" ve "Yergi" eserlerinde önemli motifler olarak öne çıkar. Toplumsal eleştiriyi önemseyip kurnaz ve çıkarcı özellikli kişilerle ilgili analizlerde bulunur.
"Kirpi" takma adını kullanarak mizah yazıları yazar.
Kahraman olarak Anadolu kadınları, köylüler ve köy imamlarını seçer.
Eserlerinde kişileri kendi sosyal çevreleri içinde ele alır.
Konuşma diline eserlerinde ağırlık verir.
Aşk, kadın ve serüven eserlerinde işlenen ağırlıklı konuları oluşturur.
Romanlarında orta okuyucu kitlesine seslenir. Edebiyat yapma amacı taşımaz. Aile kavramını romanlarında önemser.
Sade, açık ve anlaşılır bir dil kullanır. Aliterasyon sanatını ve iç kafiyeye çokça başvurur.
Kullandığı Türkçe "Karay Türkçesi" olarak adlandırıldı.
Konuşma dilini bütün canlılığıyla yansıtan Refik Halit Karay'ın kıvrak, etkileyici ve sürükleyici bir anlatımı vardır.
Refik Halit Karay, Fransız edebiyatını yakından takip ettiğinden realizm ve natüralizmin etkisinde kalmıştır.
Olay tarzı ağırlıklı öykülerinde kahramanlar yaşadıkları çevreyle birlikte ele alınmış; merak unsuru da öykülerinde ön plana çıkmıştır.
"Memleket Hikâyeleri" eseri Anadolu'yu yansıtan ilk hikâyelerdir. Daha önce öykünün sınırı İstanbul ile sınırlıydı. Bunu sürgüne gittiği ilk yıllarda yazar. Bu öykülerinde gözlem ön plana çıkar.
37 hikâyenin içerisinde yer aldığı "Gurbet Hikâyeleri" eserini yurt dışındaki sürgün hayatında kaleme alır.
"İstanbul'un İç Yüzü" eserinde Meşrutiyet ile zenginleşen insanlara dikkat çeker.
"Yezid'in Kızı" eserinde Güneydoğu Anadolu'da yaşayan Yezidilerin hayatlarına değinir.
"Sürgün" eserinde Yüzbaşı Hilmi Efendi'ye atılan bir iftira yüzünden Beyrut'a sürgün edilişini ve burada yaşadığı sıkıntıları dile getirir.
İstanbul'da sıradan normal bir hayat süren bir aileye sonradan görme bir kızın aileye katılmasıyla ailenin değerlerini alt üst edişini "Bugünün Saraylısı" eserinde anlatır.
Refik Halit Karay, öykü, roman, anı, deneme, fıkra, mizah türlerinde eser vermiş çok yönlü bir sanatçıdır.