Edebiyat Okulu: Musahipzade Celal (1868-1959)

Türk edebiyatında tiyatroyla ilgili ilk yazılı eserlerin verilmeye başlandığı II. Meşrutiyet Dönemi'nde yetişmiş ve yalnızca tiyatro alanında eser vermiş iki önemli yazardan birisi olan Musahipzade Celal, 31 Ağustos 1868'de İstanbul'da doğdu. Asıl adı Mahmut Celaleddin'dir. İstanbul'da çeşitli yerlerde öğrenim gördü.

1889'da Babıâli Tercüme Odası'nda kâtip olarak göreve başladı. 1917-1923 yılları arasında farklı unvanlarda devlet memurluğu görevlerinde bulundu. Musahipzade Celal, 1917'de bandrol memuru, 1920'de de maliye tahsil memuru oldu. 1923'te Üsküdar defterdarı oldu. Bu görevdeyken emekliye ayrıldı.

Musahipzade Celal, 1927'de Darülbedayi'ye girdi. 1927'den sonra yazdığı oyunlar Darülbedayi'de sahnelendi.

Musahipzade Celal, Tercüme Odası'nda iken müziğe ilgi duymaya başladı. Tiyatronun, II. Meşrutiyet yıllarından itibaren yeniden önem kazanmaya başlamasıyla Musahipzade Celal da Ahmet Vefik Paşa'nın Moliere çevirilerini inceleyerek tiyatro bilgisini arttırdı. Tercüme Odası'ndaki görevinden ayrılıp kendini oyun yazma çalışmalarına verdi. Cumhuriyet'in ilanından sonra da eserler kaleme almaya devam etti.

"Köprülüler" ilk piyesi olup bunu, 1913'te sahneler. Bu ara peş peşe "Macun Hokkası", "Yedekçi", "Kaşıkçılar", "Atlı Ases" ve "Demirbaş Şarl" gibi oyunları yazdı. "Lale Devri" adlı oyunu İstanbul'da ilk kez kadınların tiyatroya gelmesini sağlayan oyun oldu. 1919-1924 yılları arasında kaleme aldığı bütün oyunları Osmanlı Operet Heyeti tarafından sahnelendi. "Aynaroz Kadısı" ve "Bir Kavuk Devrildi" oyunları Muhsin Ertuğrul tarafından sinemaya aktarıldı. Yirmiden fazla oyunu bulunan Musahipzade Celal'in "Bir Kavuk Devrildi" isimli oyunu ise 1958'de çıkan bir yangında yok oldu.

Musahipzade Celal, "Bir Kavuk Devrildi" oyununda yabancı yatırımların iflasa sürüklenmesini, bilgiden yoksun yöneticilerin halkı sömürmesini; "Balaban Ağa" oyununda üniversite gençliğinin kendi sorunlarıyla baş başa bırakılmasını eleştirdi. "Eski İstanbul Hayatı" adlı oyununda ise Osmanlı adetlerini ve gündelik hayatın detaylarını anlattı.

Musahipzade Celal, 1959'da İstanbul'da öldü.

Edebi Kişiliği

Sadece tiyatro türünde eserler kaleme almış bir sanatçıdır.
Eserlerinin konusunu günlük hayat ve Osmanlı tarihi oluşturur.
Oyunlarında sosyal tenkide yer verdi. Osmanlı toplumunda yozlaşan değerleri hicvetti. Osmanlı Sarayı, bürokrasisi, aile hayatı, dini müesseseleri tiyatrolarının değişmez temasını teşkil etti.
Hafif müzikli oyunları, daha çok töre güldürüsü niteliği taşıyıp müzikal komedi türünün de ilk örneklerini oluşturur.
Tiyatro ve piyeslerinde kahramanları kendi zamanlarındaki dil ve üsluplarıyla konuşturdu.
Oyunları teknik açıdan oldukça zayıf olup oyunlarında dil bilgisi hataları ve cümle düşüklükleri oldukça fazladır.
Oyunları, gözlem ve tarihi ayrıntılar açısından oldukça başarılıdır.
Oyun yazarlığı yanında oyuncu kimliğiyle de ön plana çıktı. Özellikle orta oyununda zenne rolünde birçok kez oynadı.
Musahipzade Celal, "müzikal komedi" türünün Türkiye'deki ilk yazarı sayılır.