Edebiyat Okulu: Murabba

Murabba; "dört köşeli", "dörtlü" anlamına gelmektedir. Bent adı verilen dört dizelik kıt'alardan oluşan şiir türüdür. Murabba, İran edebiyatından Türk edebiyatına geçmiş bir nazım biçimidir.

Divan Edebiyatı'nda 15. yüzyılda Ahmet Paşa tarafından kullanılan murabba türü 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren şarkı şeklinde bestelenen bir tür olmuştur. Namık Kemal ve Taşlıcalı Yahya edebiyatımızda murabba türünde önemli örnekler vermişlerdir.

Murabbanın Özellikleri

Murabba, dörder dizeli bentlerden oluşur.
Aruz ölçüsüyle yazılır.
Murabbalarda dil genellikle süslü ve ağırdır.
En az üç en fazla yedi bentten (dörtlükten) oluşur.
Murabbalarda konu açısından bir sınırlama söz konusu olmadığı için aşk ve felsefi konular başta olmak üzere hemen hemen her konu işlenmiştir. Övgü, yergi, dinsel ve öğretici konular işlenen diğer konuları oluşturur.
Uyak düzeni "aaaa / bbba / ccca / ddda…" şeklindedir. İlk bendi kafiyeli olmayan ve sonraki bentlerde kafiyesi tekrarlanmayan murabbalar da vardır.
Murabbalar, son dizeleri tekrarlanırsa mütekerrir murabba, son dizeleri tekrarlanmazsa müzdeviç murabba adını alır.

Murabba İle İlgili Örnekler

Örnek 1

MURABBA

Geçti cânânın firâkı cânıma
Tîr-i cevri gibi girdi kanıma
Nâleden bir kimse gelmez yanıma
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma

Düşmanum gibi benüm ol nev-cuvân
Şâd olur çünkim gamumdan her zaman
Eyleyüp ahvâlümi bir bir beyân
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma

Yaktı yandurdı beni nâr-ı firâk
İşidenlerden ırak olsun ırak
Hey ne müşkil derd olur bu iştiyâk
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma

Derdmendine şefâat eylesin
Hâtırım sorsun inâyet eylesin
Bî-vefâlıktan ferâgat eylesin
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma

Âşık olal'dan ana leyl ü nehâr
Işkum artar eksilir sabr u karâr
Olmasun Yahyâ gibi mahzûn u zâr
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma

Yahya Bey

Günümüz Türkçesiyle:

Sevgilinin ayrılığı canıma yetti
Eziyet okunu kanıma girdi
İnlememden kimse yanıma gelmez
Ey sabah rüzgârı sevgilime bunları söyle

O sevgili tıpkı benim düşmanım gibi
Çünkü üzülmemden o mutlu olmaktadır
Hallerimi bir bir açıklayıp
Ey sabah rüzgârı sevgilime bunları söyle

Ayrılık ateşi yaktı, yandırdı beni

Duyanlardan bu uzak olsun

Bu arzu, istek çok zor bir derttir

Ey sabah rüzgârı sevgilime bunları söyle

Sevgili ben dertliye şefaat eylesin

Hatırımı sorsun, bana yardım etsin

Vefasızlıktan vazgeçsin artık

Ey sabah rüzgârı sevgilime bunları söyle

Ona âşık olduğumdan beri gece gündüz aşkım artar
Aşkım artar fakat sabrım ve kararlılığım azalır
O sevgili Yahya gibi hüzünlü ve feryat dolu olmasın
Ey sabah rüzgârı sevgilime bunları söyle

Örnek 2

Perişan halin oldum sormadın hal-i perişanım
Gamından derde düştüm kılmadın tedbir-i dermanım
Ne dersin rüzgârım böyle mi geçsin güzel hanım
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Esir-i dam-ı aşkın olalı senden vefa görmem
Seni her kanda görsem ehl-i derde aşina görmem
Vefa vü aşinalık resmini senden reva görmem
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Değer her dem vefasız çerh yayından bana bin ok
Kime şerh eyleyem kim mihnet ü enduh u derdim çok
Sana kaldı mürüvvet senden özge hiç kimsem yok
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Gözümden dembedem bağrım ezip yaşım gibi gitme
Seni terk eylemezem çün ben beni sen dahi terk eyleme
İgen hem zalim olma ben gibi mazlumu incitme
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Katı gönlün neden bu zulm ile bidade ragıbtır
Güzeller sen tegi olmaz cefa senden vaciptir
Senin tek nazenine nazenin işler münasiptir
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Nazar kılmazsan ehl-i derd gözden akıdan seyle
Yamanlıktır işin uşşak ile yahşı mıdır böyle
Gel Allah'ı seversen bendene cevr eyleme lutf eyle
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Fuzuli şive-i ihsanın ister bir gedayındır
Dirildikçe seg-i kuyun ölende hak-i payındır
Gerek öldür gerek ko hükm hükmün ray rayındır
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım