Edebiyat Okulu: Falih Rıfkı Atay (1894-1971)

Yazar, gazeteci ve milletvekili kimliğiyle ön plana çıkan Falih Rıfkı Atay, 1894'te İstanbul'da doğdu. Babası Hoca Hilmi Efendi, annesi Huriye Cemil Hanım'dır.

Falih Rıfkı Atay, ilk ve ortaokulu Mekteb-i Tahsil Mektebinde liseyi de Mercan İdadisinde tamamladı. Darülfünun okuluna 1908'de girip 1912'de buradan mezun oldu. 1913'te memuriyet hayatına başladı. Sadaret ve Dâhiliye Nazırlığı kalemlerinde çalıştı. Talat Paşa ile Bükreş'e gitti. I. Dünya Savaşı'nda yedek subay olarak Suriye'ye gitti. Suriye ve Filistin'de bulunduğu sürede I. Dünya savaşı ile ilgili hatıralarını 1918'de yayımladığı "Ateş ve Güneş" kitabında topladı.

Falih Rıfkı Atay, ilk yazılarını Servet-i Fünun dergisinde yayımladı. Sonrasında "Tecelli" ve "Kadın" dergisinde şiirleri çıktı. 1912'den sonra da "Tanin" gazetesinde düz yazıları yayımlandı. Böylece gazeteciliğe de başlamış oldu. 1918'de bazı arkadaşları ile beraber Akşam Gazetesi'ni kurdu. Gazetede Milli Mücadele'yi destekleyici yazılar kaleme aldı.

10 Ekim 1922'de Anadolu'ya geçen Falih Rıfkı Atay, Kurtuluş Savaşı'nı destekleyen yazılarını "Tanin" ve "Hâkimiyet-i Milliye" gazetelerinde devam ettirdi. Savaşın ardından Yunan ordusunun yakıp yıktığı yerleri saptamak amacıyla kurulan Tetkik-i Mezalim Heyeti'nde Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Mehmet Asım'la birlikte çalıştı. Böylece bütün Batı Anadolu'yu dolaşmış oldu.

Falih Rıfkı Atay, 1923'te TBMM'ye girdi. Kesintisiz olarak 27 yıl milletvekili oldu. Milletvekili görevinin yanında aynı zamanda Hâkimiyet-i Milliye, Ulus ve Milliyet gazetelerinde başyazarlık yaptı. Gazetedeki sütununda sürekli olarak Atatürk'ün devrimlerini ve Batılılaşmayı savundu. Ayrıca yeni Türk devletinin inşasında alfabe ile ilgili konularda Dil Encümeni'nde ve Türk Dil Kurumu'nun kuruluşunda görev aldı.

Falih Rıfkı Atay, İzmir'in Yunanlılardan kurtarılmasından sonra Mustafa Kemal'in dostluk ve güvenini kazanıp bu dönemle ilgili anılarını "Atatürk'ün Bana Anlattıkları", "Çankaya" adlı kitaplarında yayımladı.

1950'de Demokrat Parti'nin iktidara gelmesinden sonra "Dünya" gazetesini kurup muhalefete geçti. Ölümüne kadar bu gazetenin başyazarlığını yaptı.

Falih Rıfkı Atay, 20 Mart 1971'de geçirdiği kalp krizi neticesinde İstanbul'da öldü. Cenazesi İstanbul'da Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.

Edebi Kişiliği

Yazar olarak ön plana çıkan Falih Rıfkı Atay, yazarlığa "Tanin" gazetesinde başlar. Akşam, Hâkimiyet-i Milliye, Milliyet ve Dünya gazetelerinde yazarlığı sürdürür.
Atatürk'e olan yakınlığı ile bilinir. Edebiyatımızda Atatürk'ü en iyi tanıtan kişi olarak ve Atatürk'ü yakından tanıtan anılarıyla bilinir. "Atatürk'ün Bana Anlattıkları" ismindeki anı türündeki eserinde Atatürk'ün bizzat ağzından anılarını anlatır.
Falih Rıfkı Atay, makale, gezi, fıkra ve anılarıyla Atatürk'ün devrimlerini tanıtmayı ve korumayı amaçladı.
Fikir ve siyaset hayatında Batılılaşma çabaları için büyük gayret göstermiştir.
Eserlerinde kısa cümleleri tercih edip açık, etkileyici ve anlaşılır bir dil kullandı. Türkçeyi süssüz, sanatsız ama etkin kullanmayı amaçladı.
Gezi türünde Türk edebiyatında en fazla eser veren sanatçı olarak bilinen Falih Rıfkı Atay, gezi yazılarında gördüğü yerlerin bireysel ve toplumsal özelliklerini yansıtmaktaki derin gözlem gücüyle kendinden söz ettirdi.
Cumhuriyet Dönemi'nin en etkili gazetecilerinden biri olarak tanındı.
I. Dünya Savaşı ile ilgili anılarını "Zeytindağı" ile "Ateş ve Güneş" eserinde işledi. Osmanlı saltanatının son günlerinden Türkiye Cumhuriyetinin ilk günlerine kadarki zaman dilimini "Zeytindağı" eserinde; I. Dünya Savaşı'nda 4. Ordu komutanı görevindeyken Suriye Filistin Cephesi'nde yaşadıklarını da "Ateş ve Güneş" eserinde dile getirdi.
Çocuklara Atatürk sevgisini aşılamayı amaçlayan Falih Rıfkı Atay bunu, "Babanız Atatürk" yapıtında kaleme aldı.
"Çankaya" eserinde ise Atatürk'ü doğumundan ölümüne dek olduğu gibi işledi. Atatürk'le birlikte Ankara da esere konu olur.
Fransa'nın bazı bölgelerine yaptığı gezileri "Deniz Aşırı" eserinde işledi.
Gezi yazısı türünde kaleme aldığı "Taymis Kıyıları" eserinde İngiltere'ye yaptığı gezilerini; "Hind" eserinde ise Hindistan'a yaptığı gezilerini anlatır.
Fıkra türünde kaleme aldığı "Kurtuluş" eserinde III. Selim'den 27 Mayıs 1960 ihtilaline kadar geçen dönemi anlatır.