Dize sonlarında ikiden çok sesin oluşturduğu uyak türüne zengin uyak (zengin kafiye) denir. Divan şiirinde çok fazla kullanılan bir uyak türüdür. Bir uzun sesli ile ünsüzün oluşturduğu uyak da zengin uyak sayılır. Uzatma işareti olan harf iki ses sayıldığı için bir sessizle şiirlerde yer aldığında zengin uyak ortaya çıkmış olur.
Zengin Uyak (Zengin Kafiye) ile İlgili Örnekler
Örnek 1
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak
(Mehmet Akif Ersoy)
Açıklama: "-cak" ekleri üç sesten oluştuğu
ve eklerin yalnızca yazılışları aynı olduğu için bu ekler zengin kafiyedir.
Örnek 2
Baygın bir ihtizaz ile bi-huş akar dere,
(Orhan Seyfi Orhon)
Açıklama: "-ere" ekleri üç sesten
oluştuğu ve yalnızca yazılışları aynı olduğu için ekler zengin kafiyedir.
Örnek 3
Uçun kuşlar uçun doğduğum yere,
Şimdi dağlarında mor sümbül vardır.
Ormanlar koynunda bir serin dere,
Dikenler içinde sarı gül vardır.
Rıza Tevfik Bölükbaşı
Açıklama: "-ere" ekleri yazılışları aynı
olduğu ve üç sesten oluştuğu için zengin kafiyedir.
Örnek 4
Ertesi gün başladı gün doğmadan yolculuk
Faruk Nafiz Çamlıbel
Açıklama: "Yolculuk" ve
"soluk" sözcüklerindeki "-luk" ekleri üç sesten oluştuğu için
zengin kafiyedir. Eklerin görevleri de aynı olsaydı redif olacaktı.
Örnek 5
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
Ahmet Haşim
Açıklama: "Yaprak" ve "ağlayarak"
sözcüklerindeki "-rak" ekleri üç sesten oluştukları ve yazılışları
aynı olduğu için zengin kafiyedir.
Örnek 6
Olur mu dünyaya indirsem kepenk
Necip Fazıl Kısakürek
Açıklama: "-enk" ekleri görevleri farklı yazılışları aynı olduğu ve üç sesten
oluştuğu için zengin kafiyedir
Örnek 7
Bin bahçeli beldemizi yâd ellere bıraktık,
Kemalettin Kamu
Açıklama: "Bıraktık" ve "artık"
sözcüklerindeki "-tık" ekleri üç sesten oluştukları ve
aynı görevde olmadıkları ayrıca yazılışları aynı olduğu için zengin kafiyedir.
Örnek 8
Miskin Yunus biçareyim
Yunus Emre
Açıklama: "-are" ekleri yazılışları aynı
olduğu ve üç sesten oluştukları için zengin kafiyeyi oluşturur.
"-yim" ekleri de hem yazılış hem de görevce aynı olduklarından
rediftir.
Örnek 9
Yol onun, varlık onun, gerisi hep angarya;
Necip Fazıl Kısakürek
Açıklama: "Angarya" ve "Sakarya"
sözcüklerindeki "-arya" ekleri farklı görevlerde
olduklarından ve yazılışları aynı olduğundan zengin kafiyeyi oluşturmuştur.
Örnek 10
Can bedenden ayrılacak
Âşık Veysel Şatıroğlu
Açıklama: "-cak" ekleri üç sesten oluştukları
ve sadece yazılışları aynı olduğu için zengin kafiyeyi oluşturur.
Örnek 11
Bilmem ki adını onun kim saklar?
Açıklama: "Saklar" ve
"topraklar" sözcüklerindeki "-lar" eki ilk başta çoğul eki
gibi durmaktadır. Öyle olsaydı redif olacaklardı. Oysa "topraklar"
sözcüğündeki "-lar" eki çoğul eki "saklar" sözcüğündeki
"-lar" çoğul eki değildir. Öyleyse "-aklar" eklerinin sadece yazılışları aynı olduğu ve iki sesten fazla ses
benzerliği içerdikleri için ekler zengin kafiyedir.
Örnek 12
Bir noktada birleşmiş vatanın dört bucağı
Faruk Nafiz Çamlıbel
Açıklama: "-cağ" ekleri üç sesten oluştukları ve yalnız yazılış benzerliği içerdikleri için zengin kafiyedir.
Not: Bir uzun ünlü (â, î, û) ile bir ünsüzün
oluşturduğu uyak da zengin uyak kabul edilir. Bu uzun ünlüleri içeren kelimeler
Arapça veya Farsça kelimelerdir.
Örnek 1
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ
Mehmet Akif Ersoy
Açıklama: "-dâ" eklerindeki "-â"
sesi uzun ünlü olduğu için iki ses değerindedir. Bu uzun sesler bir ünsüzle
kullandıklarında zengin uyak olur. Bu dizelerde de zengin uyak vardır.
"dâ" üç ses kabul edilir.
Örnek 2
Şöyle olmış câm-ı âşk-ı yârdan mest ü harâb
Baki
Açıklama: "-â" sesi uzun ünlü olduğu için
iki ses değerindedir. "harâb" ve "âfitâb" sözcüklerindeki
"-âb" ekleri üç ses değerinde oldukları
ve yalnızca yazılışları aynı oldukları için zengin uyak görevindedir.
Örnek 3
Bir hüsn dahi bağladı hattın izâr-ı yâr
Baki
Açıklama: "-âr" ekleri uzun ünlü
içerdiklerinden ve bir sessiz harfle birlikte yer aldığından zengin uyak
görevindedir.
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder