Aralarında benzerlik ilgisi kurulabilen varlıklardan
nitelikçe zayıf olanı kuvvetliye benzetmeye teşbih (benzetme) denir.
Benzetmede unsurlar azaldıkça etkileyicilik, güç ve
güzellik de artar. En güzel benzetme de benzetmede en son safha olan
"teşbih-i beliğ"tir. Burada sadece ana unsurlar bulunur.
Örnek
Buz gibi soğuk ayran
Tam bir teşbih (benzetme) dört öğeden (unsurdan)
oluşur: Benzeyen (zayıf unsur), kendisine benzetilen (kuvvetli unsur), benzetme
edatı (gibi, kadar…), benzetme yönü (güzel, soğuk, sıcak…).
Benzetmenin Öğeleri
1. Benzeyen: Özellik bakımından güçsüz olan varlık veya nesneye denir. Teşbihin (benzetme) asıl öğesidir. "Benzeyen" olmadan teşbih gerçekleşmez.
2. Kendisine Benzetilen: Özellik bakımından güçlü olan varlık veya
nesnedir. "Benzetilen" olarak da bilinir. Benzetmenin asıl öğesidir.
"Kendisine benzetilen" unsurunun olmadığı bir yerde teşbih (benzetme)
olmaz.
3. Benzetme Edatı: "Benzeyen" ve "kendisine
benzetilen" unsurları arasında ilgi kuran edattır. Yardımcı öğe olduğu
için benzetme edatı olmadan da teşbih (benzetme) yapılabilir. Örnek: gibi, dek,
kadar vb.
4. Benzetme Yönü: Birbirine benzetilen öğeler arasındaki ortak
özellik anlamına gelir. Benzetmenin yardımcı öğesidir. Benzetme yönü olmadan da
teşbih (benzetme) yapılabilir. Bu sözcükler aynı zamanda sıfat özelliği olan
sözcüklerdir. Örnek: çalışkan, tembel, soğuk, sıcak, kuvvetli, uysal, temiz vb.
Not: Benzetmede
"benzeyen" ve "kendisine benzetilen" temel öğeler; "benzetme
edatı" ve "benzetme yönü" yardımcı öğeleri oluşturur.
Örnek
Aslan gibi kuvvetli asker
KB BE BY
B
Not: Bu
çalışmada kendisine benzetilen (KB), benzeyen (B), benzetme yönü (BY), benzetme
edatı (BE) şeklinde yer alacaktır.
1. Tam (Ayrıntılı) Teşbih: Dört unsurunun da yer aldığı teşbih (benzetme)
çeşididir.
Tam (Ayrıntılı) Teşbih (Benzetme) Örnekleri
Ah bu türküler, köy türküleri
Ana sütü gibi candan
Ana sütü gibi temiz.
Çözüm
Benzetilen (kendisine benzetilen): Ana sütü
Benzeyen: Köy türküleri
Benzetme edatı: Gibi
Benzetme yönü: Temiz
Yolcuyum bir kuru yaprak misali
Rüzgârın önüne atılmışım ben
Çözüm
Benzetilen (kendisine benzetilen): Kuru yaprak
Benzeyen: Ben
Benzetme edatı: Misali
Benzetme yönü: Rüzgârın önüne atılmak
Örnek 3
Cennet gibi güzel ülke
Kuş gibi hafif tüy
Buz gibi soğuk su
O, cehennem kadar sıcak bir şehirde yaşamak
zorunda değiliz, diyordu.
Okulumuzda Mustafa misali çalışkan öğrenciye hiç
rastlamadım.
Çok sabırsız bir toplum olmuşuz. Toplumun Eyüp
gibi sabırlı şahsiyetlere ihtiyacı var.
Kömür gibi siyah gözlerin mi var, hilal gibi düzgün kaşların mı
var?
Atlılar geçmişti rüzgâr misali akan coşkun
nehirden.
Durmuş bir saat gibiydi durup geçmeyen
zaman
2.
Kısaltılmış Teşbih (Benzetme): "Benzetme yönü" unsurunun yer almadığı
benzetmelerdir.
Örnek
Çözüm
Kendisine Benzetilen: Dev
Benzeyen: Ordu
Benzetme edatı: Gibi
Cennet gibi bahçede oturmuş sohbet ediyorlardı.
Çocuğa buz gibi su verirsen elbet
hastalanır.
Cennet gibi ülke istiyorsan çalışacaksın.
Taş misali yüreklere hiçbir şey işlemez.
3.
Pekiştirilmiş Teşbih (Benzetme): Benzetme edatı olmayan benzetmedir.
Türk askeri aslan kuvvetindedir.
Çözüm
Benzeyen: Türk askeri
Kendisine Benzetilen: Aslan
Benzetme yönü: Kuvvet
Örnek 2
Kömür siyah gözlerinle bağlandım sana.
Çözüm
Benzeyen: Göz
Kendisine Benzetilen: Kömür
Benzetme yönü: Siyah
Örnek 3
Hilâl düzgün kaşların çarptı belaya gönlü.
Çözüm
Benzeyen: Kaş
Kendisine Benzetilen: Hilâl
Benzetme yönü: Düzgün
Örnek 4
Munzur'un buz soğukluğundaki suları herkesi büyüledi.
Çözüm
Benzeyen: Munzur'un suları
Kendisine Benzetilen: Buz
Benzetme yönü: Soğukluk
4. Teşbih-i Beliğ (Yalın Teşbih-En Güzel
Benzetme): Teşbihin
yalnızca iki unsuruyla yani "benzeyen" ve "kendisine
benzetilen" unsurlarıyla yapılan benzetmelere denir.
Örnek 1
Kenan Ziya Akbaba
Çözüm
Benzeyen: Göz
Kendisine Benzetilen: Kömür
Örnek 2
Ahmet Haşim
Çözüm
Benzeyen: Karanfil
Benzetilen: Yârin dudağından getirilmiş bir katre alev
Örnekler
Cennet ülke
Fidan boy
Ceylan bakış
Mim ağız
Selvi boy
Arslan asker
Not: Kırmızı renkliler "kendisine benzetilen", mavi renkliler "benzeyen"i oluşturur. Dikkat edilirse hepsinde de teşbih (benzetme) sanatının iki asıl öğesi yer almaktadır.
Salın da gel selvi boylum salın da.
Çeşm-i siyahım gelir
uzaktan.
Gonca dehenli sevgilim
gel gayrı.
Cennet yüzlü bir dilbere tutuldum.
Unutulmaz Munzur senin buz suyun.
Taş yürekten peyda
olmaz merhamet.
İnci dişler yakışmaz mı gül yüze.
Ayrıca bakınız
Hocam çok güzel olmuş ellerinize sağlık
YanıtlaSilmete gör bu mesajı
Sil