Edebiyat Okulu: Terim Anlam

Bir bilim, sanat, meslek dalıyla ilgili özel kavramları karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcük denir. Terimler, sınırlı ve dar bir alana sahiptir. Terimler, gerçek anlamda kullanılan yan, mecaz ve deyim anlamları olmayan sözcüklerdir.

Sözcükler, tek başlarına terim anlam özelliği göstermez. Bir sözcüğün terim anlam olabilmesi için o sözcüğün mutlaka ilgili bilim dalı ile ilgili bir cümlenin içinde geçmesi gerekir. Terimler, yazı veya konuşma dilinde özel uğraş alanlarına ait kelimeler olup farklı yorumlara yol açmaz.

Terim Anlam ile İlgili Örnekler

Dize, bir nazım birimidir. (edebiyat)

Tarlayı bu yıl da nadasa bırakmayı tercih etti. (tarım)

Güreşte köprü kurmayı öğrenince dereceler peş peşe geldi. (spor)

Türkçede ek ve kök kavramlarını çok geç kavradım. (Türkçe)

İki nokta arasında sadece tek doğru geçer. (matematik)

Edebiyat dersinde kafiye ve redifi iyice anlamamıştık. (edebiyat)

Seyirciler dekoru çok sade ve anlamsız bulmuşlardı. (tiyatro)

Müzikte nota kelimesinin anlamını yeni öğrenmiş. (müzik)

Sarı Naciye oyunu, üç perdeden oluşur. (tiyatro)

Maçtaki penaltı hakkında farklı yorumlar yapıldı. (futbol)

Coğrafya dersimizde meridyen ve paralel kavramlarını işledik. (coğrafya)

O oyunda replik ve suflör kavramlarını oyunculara bir türlü ezberletemedi. (tiyatro)

Sözcükler cümledeki kullanılışlarına göre farklı anlamlar yüklenebilir.

Geometri dersinde açıyı anlamayan öğrencilere öğretmen başka bir açıdan konuyu anlattı. (Birincisi terim anlam)

Eşine oyunun bir perdesini izlemesen de bir perde daha yıkasan diye seslendi. (Birincisi terim anlam)

Bir sözcük farklı bilim dallarında farklı terim alanlarına sahip olabilir.

"Perde" sözcüğü hem müzikte hem de tiyatroda terim anlamda kullanılabilir. "Kök" sözcüğü "Sayıların köklerini bulunuz." cümlesinde matematik terimi, "Sözcüğün yapım eki almamış şekline kök denir." cümlesinde dil bilgisi terimi, "Bitkinin toprakla bağını sağlayan köklerdir." cümlesinde de coğrafi terim olarak kullanılmıştır.

Terim Anlamlı Sözcüklere Örnekler

Matematik: Açı, basamak, küme, logaritma…

Müzik: Nota, akor, melodi, porte, aralık…

Tıp: Narkoz, bakteri, adrenalin, hasta, steteskop, kist…

Tiyatro: Jest, mimik, dekor, perde, sahne, kostüm, tirat, tekst, rol, metin, skeç, replik, suflör, makyaj…

Coğrafya: Dağ, ova, plato, nehir, göl, deniz, ada...

Edebiyat: Şiir, öykü, roman, dize, cümle, beyit, dörtlük, masal, mecaz, makale…

Hukuk: Kanun, mahkeme, dava, sanık, tanık, mahkûm, hâkim, ibraz, temyiz, infaz, ibraz, onamak, isnat, celse, beraat, müebbet, hüküm…

Geometri: Kare, köşegen, açı, kenar, prizma, üçgen, açıortay, kenarortay…

Spor: Gol, penaltı, taç, set, faul, korner, blok, ofsayt, smaç, ribaund, defans, ofans, libero...

Din: Sure, ayet, secde, dua, zekât, hac, namaz, oruç, fitre…

Not: Terim anlamlı sözcükler, Türkçe sözcük olmak zorunda değildir.

Ayrıca bakınız