Sözü beklenmedik bir şekilde bitirme
sanatına terdit denir.
Terdit (şaşırtma) sanatının başlıca özellikleri şunlardır:
- Terdit
sanatında "şaşırtma" en dikkat çekici unsurdur.
- Anlama
bağlı bir söz sanatıdır.
- Sözün
başında ve devamında karşısındaki kişiye bir şey hissettirmeyen yazar
sonunda şaşırtma yoluna başvurur. Terdit içeren cümleler genellikle en
sonda bulunur.
- Terdit
(şaşırtma) sanatında dinleyiciyi veya okuyucuyu bir şekilde merakta
bırakma söz konusudur.
- Bu sanata
başvurulmasının en önemli sebebi okuyucuya hayret duygusu
yaşatmaktır.
Terdit (Şaşırtma) Sanatı ile İlgili Örnekler
Örnek 1
En ağır işçi benim,
(Ümit Yaşar Oğuzcan)
Açıklama: Anlama bağlı bir söz sanatı olan terdit
(şaşırtma) sanatında en önemli husus sözün beklenmedik bir sonla
neticelenmesidir. Bu şiirde de böyle bir durum söz konusudur. "İşçi"
dendiğinde bedenen çalışan kişiler akla gelir. Burada ikinci dizede ilk dizenin
tersi bir durum söz konusudur. Yani terdit (şaşırtma) sanatına başvurulmuştur.
Örnek 2
Her akşam seni düşünüyorum
Açıklama: İlk iki dizede sevgili hasretiyle yanan bir kişinin serzenişleri, sonraki dizelerde beklenmedik ifadeler söz konusudur. Bu çıkarımlardan da şairin bu dizelerde terdit sanatına başvurduğunu söyleyebiliriz.
Örnek 3
Dişin mi ağrıyor?
(Sabri Soran)
Açıklama: İlk dizelerde öğüt verme söz konusudur. Dizelerde sürekli bir akıl verme ve birini kötü bir durumdan kurtarma çabası ön plana çıkmaktadır. Son dize ise beklenmedik bir sonu gözler önüne sermektedir. Bu da terdit (şaşırtma) sanatı demektir.
Örnek 4
En güzel, en bahtiyar, en aydınlık, en temiz
(Ziya Osman Saba)
Açıklama: İlk dizede bir umut, hayata bağlanma ve aydınlığa çıkma düşüncesi söz konusuyken son cümlede şair herkesi şaşırtarak ölümden, kimsenin istemediği bir şeyden bahsetmektedir. Yani terdit (şaşırtma) sanatına başvurmuştur.
Örnek 5
Görünce uzanmış yar kucağına
(Faruk Nafiz Çamlıbel)
Açıklama: İlk dizede şair, Ali'nin sevgilisiyle geçirdiği demlerden bahsetmektedir. Sonraki dizelerde beklenmedik bir son söz konusudur. Yani terdit (şaşırtma) sanatına başvurmuştur.
Örnek 6
Ben güzel günlerin şairiyim
(Melih Cevdet Anday)
Açıklama: Terdit sanatında "şaşırtma" en önemli husustur. Şair, güzel şeyler söyleyerek başlamış, en sonunda söylediklerini sürpriz bir sonuca bağlayarak düşünceleriyle herkesi şaşırtmıştır. Böylece terdit (şaşırtma) sanatı ortaya çıkmıştır.
Örnek 7
Vaktiyle yazdığım gibi:
(Behçet Necatigil)
Açıklama: Sözün başında ve devamında karşısındaki kişiye bir şey hissettirmeyen yazar sözün sonunda şaşırtma yoluna başvurmuştur. Terdit (şaşırtma) içeren cümleler genellikle en sonda bulunur. Bu şiirde beklenmedik bir son olduğu için terdit (şaşırtma) sanatı vardır.
Örnek 8
Safahat'ımda,
evet, şiir arayan hiç bulunmaz; Yalnız bir yeri hakkında "Hazin işte
bu!" der.
(Mehmet Akif Ersoy)
Açıklama: Terdit (şaşırtma) sanatında dinleyici veya okuyucuyu bir şekilde merakta bırakma söz konusudur. Okuyucu, "hazin" isminde bir şiir beklerken üç beş satırlık dizelerle karşılaşmaktadır. Bu da beklenmedik bir son olduğu için metinde terdit (şaşırtma) sanatıyla karşılaşmaktayız.
Örnek 9
Ey Sevgili!
(Laedri)
Açıklama: İlk dizelerden başlanarak sevgili ile ilgili çok güzel duygular, düşünceler dile getirilmiştir. Şair, ilk dizelerde sevgilinin en gizemli, uzak yerlerde ömür boyu kalmasını istemektedir. Son dizede sevgiliden kurtulmayı dile getirmesi beklenmedik bir sona işaret ettiğinden şiirde terdit (şaşırtma) sanatı ortaya çıkmıştır.
Örnek 10
Uzaklardasın!
(Laedri)
Açıklama: Şiirin ilk dizelerinde sevgiliye bir özlem, hasret söz konusudur. Şair, sürekli sevgiliyi düşündüğünü dile getirmektedir. Son dizede ise beklenmedik bir son söz konusudur. Sevgilisinden kurtulacağını dile getirmesi terdit (şaşırtma) sanatıyla izah edilebilir.
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder