Somut –Soyut Anlamlı Sözcükler


Somut Anlam

Duyularımızdan (görme, işitme, koklama, dokunma, tatma) herhangi biriyle algılayabildiğimiz kavram ve varlıkları karşılayan sözcüklere somut anlamlı sözcükler denir. 

Örnek

Masa, rüzgâr, ses, ışık, yağmur, gölge, yol, su, koku, hava…

Görme Duyusu: Ağaç, sıra, masa gibi gözle görülebilen her şey somuttur.

İşitme Duyusu: Ses, gürültü, hışırtı, şırıltı gibi kulağımızla işitebildiğimiz her şey somuttur.

Tat Alma Duyusu: Tatlı, ekşi, tuzlu gibi dilimizle tadabildiğimiz her şey somuttur.

Koklama Duyusu: Parfüm, koku, koklama ile ilgili her şey somuttur.

Dokunma Duyusu: Hava, rüzgâr başta olmak üzere tenimizle hissettiğimiz her şey somuttur.

Not: Somut-soyut anlamlı sözcüklerden bazıları sürekli karıştırılır. Bu anlamda "rüzgâr, hava" sözcükleri sürekli karşımıza çıkar. Bu kavramları tenimizle hissettiğimiz için bunlar somut anlamlıdır. Soğuk bir kış günü dışarıda gezdiğimizde kulak memelerimiz, burnumuz kıpkırmızı olur. Yine sıcak bir havada vücudumuzu hemen ter basar. Bu da dokunma duyumuzla bizim havayı hissettiğimiz anlamına gelir. Rüzgâr için de aynı durum söz konusudur.
 
Soyut Anlam

Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılanamayan; var olduklarını akıl ve sezgilerimizle kabul ettiğimiz varlıkları karşılayan sözcüklere denir. 

Örnek

Sevgi, cesaret, heyecan, korku, iyilik, özlem, huzur, güzellik, dostluk, akıl, aşk, kin, ruh…

Not: Bazen somut anlamlı sözcükler mecazlaşarak soyut anlam kazanabilir. Bu kelimeler anlamları dışında kullanıldıklarından soyutlaşır.

 
Örnek

Kafasını taşa vurunca hastanelik oldu. (somut-gerçek)
Bu soruyu yapmak için kafa gerek. (soyut-mecaz)

Cümleleri somut-soyut anlamlı sözcükler açısından değerlendiğimizde "kafa" sözcüğü birinci cümlede insanın baş kısmını oluşturan organ anlamını verdiğinden gerçek ve somut anlamlı; ikinci cümlede ise "beyin" anlamında kullanıldığından soyut anlamlıdır.


Örnek

Kalbinden iki yıl önce operasyon geçirmişti. (somut-gerçek)
Onda kalp yok sanki, çok merhametsiz. (soyut-mecaz)

"Kalp" sözcüğü birinci cümlede insan vücudunun bir parçası anlamında kullanılmış dolayısıyla somut anlamlıdır. İkincisinde ise "merhametsiz" anlamında kullanıldığı için soyut anlamlıdır. 


Örnek

Sert yatakta yatmaya başladığı günden bu yana bel ağrısı azalmış. (somut-gerçek)
Öğretmenimiz bizi sert bir şekilde uyardı. (soyut-mecaz)

"Sert" sözcüğü birinci cümlede sert bir nesne anlamında olduğu için somut anlamda kullanılmıştır. İkinci cümlede "davranma" anlamında yani soyut anlamda kullanılmıştır.


Örnek

Yolunu kaybeden kişiyi herkes aramaya koyuldu. (somut-gerçek)

O soruları ancak benim söylediğim yolla yapabilirsiniz. (soyut-yan)

Somut-soyut anlamlı sözcükler açısından değerlendiğimizde "yol" kelimesi birinci cümlede "üzerinde seyredilen yer" anlamında olduğu için somut anlamda kullanılmıştır. İkincisinde "yöntem" anlamına dönüşerek soyut bir anlam kazanmıştır.

Not: Somutlama, soyutlamanın tersi olup genellikle benzetme ve kişileştirmelerle yapılır. Aslında soyut olan bir kelimenin bir şekilde somut bir özellik kazanmasıdır.

 
Örnek
 
Ölüm, kara bir trendir.

"Ölüm" kelimesi aslında soyut bir sözcüktür. Burada benzetme yoluyla somutlaştırma yapılmıştır.


Örnek

Gönül uslan artık vakit çok geç.

"Gönül" kelimesi "benlik, his" anlamına gelen soyut bir kavramdır. Cümlede gönül kelimesi kişileştirilmiş dolayısıyla somut bir anlam kazanmıştır. Yani gönül bir çocuğa benzetilmiştir.

Ayrıca bakınız


Posted by at

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)