Edebiyat Okulu: Şiirde Konu

Şiirde bütün anlatımların temelinde yer alan üzerinde konuşulan ya da yazı yazılan her şeye şiirde konu denir. Şiirimizde hemen hemen her konu işlenmiştir. Konunun başlıca özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:

Konuları daha çok edebi devirler ve devirlerdeki zihniyet belirler.
Şiirde somutlaştırılan temaya konu denir.
Şiirdeki konu yaşamın her alanından alınabilir. Toplumsal gerçekler, sanat, aşk, bilim gibi.
Şiirde işlenecek konu daima geliştirmeye uygun olmalıdır.
Konu; açık, anlaşılır ve sınırlandırılmış olmalıdır. Bu konuları işlemek daha kolaydır.
"Şiirde ne anlatılıyor?" veya "Şiirde neden bahsediliyor?" sorularının cevabı konuyu oluşturur.
Her şiirin mutlaka bir konusu vardır.

Tema ile Konu Arasındaki Fark

Şiirde konu, üzerinde söz söylenen veya yazılan her şeydir. Tema ise şiirde dile getirilen soyut düşünce veya kavramdır.
Şiirde tema "soyut" kavramı etrafında şekillenirken; şiirde konu bunun somutlaştırılmış şeklidir.
Şiirde tema daha geneldir; konu ise temanın sınırlandırılmış halidir.
"Şiirin yazılış amacı nedir?", "Şiirde verilmek istenen mesaj nedir?" soruları temayı bulmaya yönelikken; "Şiirde üzerinde durulan nedir?" veya "Şiirde neden bahsedilmektedir?" soruları da konuyu bulmaya yönelik sorulardır.
Tema daha çok kavramaya; konu ise algılamaya yöneliktir.

Şiirde Konu ile İlgili Örnekler

Örnek 1

BEKLENEN

Ne hasta bekler sabahı,
Ne taze ölüyü mezar.
Ne de şeytan, bir günahı,
Seni beklediğim kadar.

Geçti istemem gelmeni,
Yokluğunda buldum seni;
Bırak vehmimde gölgeni
Gelme, artık neye yarar?

Necip Fazıl Kısakürek

Şiirin Konusu: Şiirde konu, "şiirde üzerinde durulan", "şiirde anlatılan" her şeydir. Necip Fazıl Kısakürek'in "Beklenen" şiiri sevgili ile ilgili hasret, özlem, gurur, sitem gibi çarpıcı duyguları dile getirmiştir.

Örnek 2

ANLATAMIYORUM

Ağlasam sesimi duyar mısınız,
Mısralarımda;
Dokunabilir misiniz,
Gözyaşlarıma, ellerinizle?

Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel,
Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu
Bu derde düşmeden önce.

Bir yer var, biliyorum;
Her şeyi söylemek mümkün;
Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;
Anlatamıyorum

Orhan Veli Kanık

Şiirin Konusu: Konu, temanın bir nevi somutlaştırılmış şeklidir. Metinde bahsedilen, anlatılan şeydir. Bu şiirde de Orhan Veli "yalnızlık" konusu üzerinde durmuştur.

Örnek 3

KALDIRIMLAR

Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında;
Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.
Yolumun karanlığa saplanan noktasında,
Sanki beni bekleyen bir hayâl görüyorum.

Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık;
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar.
İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık;
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar.

İçimde damla damla bir korku birikiyor;
Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler...
Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor;
Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler.

Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi;
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.

Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta;
Ben bu kaldırımların emzirdiği çocuğum!
Aman, sabah olmasın, bu karanlık sokakta;
Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum!

Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim, yol gitsin;
İki yanımdan aksın, bir sel gibi fenerler.
Tak, tak, ayak sesimi aç köpekler işitsin;
Yolumun zafer tâkı, gölgeden taş kemerler.

Ne sabahı göreyim, ne sabah görüneyim;
Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları!
Islak bir yorgan gibi, sımsıkı bürüneyim;
Örtün, üstüme örtün, serin karanlıkları.

Uzanıverse gövdem, taşlara boydan boya;
Alsa buz gibi taşlar alnımdan bu ateşi.
Dalıp, sokaklar kadar esrarlı bir uykuya,
Ölse, kaldırımların kara sevdalı eşi.

Necip Fazıl Kısakürek

Şiirin Konusu: Temanın somutlaştırılmış haline konu denir. Bu şiirde de "yalnızlık" konusu işlenmiştir.

Örnek 4

AŞK

Sen kocaman çöllerde bir kalabalık gibisin,

Kocaman denizlerde ender bir balık gibisin.

Bir ısıtır, bir üşütür, bir ağlatır bir güldürür;

Sen hem bir hastalık hem de sağlık gibisin.

Özdemir Asaf

Şiirin Konusu: "Şiirde ne anlatılıyor?" veya "Şiirde neden bahsediliyor?" sorularının cevabı konuyu oluşturur. Bu şiirde de şiirin isminden de anlaşıldığı üzere "aşk" konusu işlenmiştir.

Örnek 5

Mert dayanır, namert kaçar
Meydan gümbür gümbürlenir
Şahlar şahı divan açar
Divan gümbür gümbürlenir

Yiğit kendini öğende
Oklar menzilin döğende
Şeşper kalkana değende
Kalkan gümbür gümbürlenir

Ok atılır kalesinden
Hak saklasın belâsından
Köroğlu'nun narasından
Her yan gümbür gümbürlenir

Köroğlu

Şiirin konusu: Köroğlu bu şiirde "yiğitleri övme"den bahsetmiştir. Şair, savaş betimlemesiyle yiğitliği somutlaştırmıştır.

Ayrıca bakınız

Şiirde Gerçeklik ve Anlam