A. Öznel Cümleler (Öznel Yargılar)
Sözlükte; "bireyin duygu ve
düşüncesine dayanan subjektif, göreli, göreceli yargılar" olarak yer alır.
Kişiden kişiye değişen duyguların katıldığı doğruluğu veya yanlışlığı
ispatlanamayan yargılara öznel yargılar denir.
Bu tür cümlelerde söyleyen kişinin düşünce, duygu ve beğenileri ön plana çıkar. Öznel cümleler, "tartışılabilir" bir özelliğe sahiptir. Bu yargıyı taşıyan cümlelerin oluşturduğu anlatıma da öznel anlatım denir. Öznel cümleler; kanıtlanması, ölçülmesi olanaksız olan ifadeleri içerir.
İpuçları: "Sıfat", "zarf" gibi nitelik bildiren sözcük grupları ile "bence", "bana göre" sözleri öznel cümlelerde çok fazla geçer. Öznel ve nesnel cümleler ile ilgili bu çalışmamızda çok fazla çözümlü örnek yer alacaktır. Konunun pekiştirilmesi için bu örnekleri dikkatlice inceleyelim.
Öznel Cümleler ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
Bu tür cümlelerde söyleyen kişinin düşünce, duygu ve beğenileri ön plana çıkar. Öznel cümleler, "tartışılabilir" bir özelliğe sahiptir. Bu yargıyı taşıyan cümlelerin oluşturduğu anlatıma da öznel anlatım denir. Öznel cümleler; kanıtlanması, ölçülmesi olanaksız olan ifadeleri içerir.
İpuçları: "Sıfat", "zarf" gibi nitelik bildiren sözcük grupları ile "bence", "bana göre" sözleri öznel cümlelerde çok fazla geçer. Öznel ve nesnel cümleler ile ilgili bu çalışmamızda çok fazla çözümlü örnek yer alacaktır. Konunun pekiştirilmesi için bu örnekleri dikkatlice inceleyelim.
Öznel Cümleler ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
Örnek 1
Tiyatro, edebiyat
tarihimizde herkesin beğendiği bir türdür.
Yukarıdaki cümlede geçen "beğendiği" sözcüğü sıfat görevinde kullanılmıştır. "Beğenmek" sözcüğü subjektif bir kavram olup kavramsal değeri kişiden kişiye değişebilmektedir. Birinin beğendiğini başkası beğenmeyebilir. Bu cümlede öznellik hâkim olduğu için cümle öznel cümleler içerisinde değerlendirilir.
Örnek 2
Ülkemizin tarihi ve turistik yerleri
turistleri derinden etkiliyor.
"Derinden" sözcüğü cümlede zarf görevinde kullanılmış olup nitelik bildirmektedir. "Derinden" sözcüğünün taşıdığı anlam kişiden kişiye değişmektedir. Cümlede kanıtlanması ve ölçülmesi mümkün olmayan bir ifade tarzı söz konusudur. Yani öznellik esastır.
"Derinden" sözcüğü cümlede zarf görevinde kullanılmış olup nitelik bildirmektedir. "Derinden" sözcüğünün taşıdığı anlam kişiden kişiye değişmektedir. Cümlede kanıtlanması ve ölçülmesi mümkün olmayan bir ifade tarzı söz konusudur. Yani öznellik esastır.
Örnek 3
Güzel, şirin bir yerdir Nazilli.
Cümlede göreceli yargılar söz konusudur. "Güzel" ve "şirin" sözcükleri nitelik bildiren sıfatlardır. Öznel cümlelerde sıfatların çok fazla yer aldığını söylemiştik. "Güzel ve şirin" sözcüklerinin anlamları kişiden kişiye değiştiği için bu cümlede öznellik esastır. Yani sözü söyleyen kişinin beğenileri ön plana çıkmıştır. Cümle; kanıtlanması, ölçülmesi ve deneye tabi tutulması mümkün olmayan ifadeler içerdiğinden öznel cümleler içerisinde değerlendirilir.
Cümlede göreceli yargılar söz konusudur. "Güzel" ve "şirin" sözcükleri nitelik bildiren sıfatlardır. Öznel cümlelerde sıfatların çok fazla yer aldığını söylemiştik. "Güzel ve şirin" sözcüklerinin anlamları kişiden kişiye değiştiği için bu cümlede öznellik esastır. Yani sözü söyleyen kişinin beğenileri ön plana çıkmıştır. Cümle; kanıtlanması, ölçülmesi ve deneye tabi tutulması mümkün olmayan ifadeler içerdiğinden öznel cümleler içerisinde değerlendirilir.
Örnek 4
Romanı, anlatılan mekân
değil betimlemedeki realist unsurlar etkili kılmıştır bence.
"Bence" sözcüğü; "görelik" anlamını içerdiğinden cümlede öznellik esastır. "Etkili" sözcüğü zarf görevinde kullanılmıştır. Bu sözün anlamı kişiden kişiye değişir. Kanıtlanması mümkün olmayan ifadeler içerdiğinden cümle; öznel cümleler içerisinde değerlendirilir.
Örnek 5
En güzel renk kırmızıdır.
Cümledeki anlam kişiden kişiye değişir. Bize göre en güzel renk kırmızı başkasına göre de beyazdır. Kanıtlanması mümkün olmayan bir ifade söz konusu olduğu için cümlede öznellik hâkimdir. Bu tür cümleler de öznel cümleler olarak değerlendirilir.
Cümledeki anlam kişiden kişiye değişir. Bize göre en güzel renk kırmızı başkasına göre de beyazdır. Kanıtlanması mümkün olmayan bir ifade söz konusu olduğu için cümlede öznellik hâkimdir. Bu tür cümleler de öznel cümleler olarak değerlendirilir.
Örnek 6
Bizi farklı dünyalarla buluşturan bu eser elbette herkesin beğenisini kazanır.
Yukarıdaki cümlede öznellik; "farklı, beğeni" sözcükleriyle sağlanmıştır. İki söz de kişiden kişiye değişen, göreli bir anlamı içerir. Birinin beğendiğini başkası beğenmeyebilir. Öznel cümlelerde zaten "görelik" esastır.
Yukarıdaki cümlede öznellik; "farklı, beğeni" sözcükleriyle sağlanmıştır. İki söz de kişiden kişiye değişen, göreli bir anlamı içerir. Birinin beğendiğini başkası beğenmeyebilir. Öznel cümlelerde zaten "görelik" esastır.
Örnek 7
Türkiye'de en güzel yazlar Ege'de; en hazin sonbaharlar Karadeniz'de yaşanır.
"En güzel" ve en hazin" söz grupları cümlede sıfat görevindedir. Öznel cümlelerde sıfat ve zarflar çok fazla yer alır. Öznel cümleler, beğeni, nitelik öznellik ifade eden cümlelerdir. Bu cümlede geçen "güzel" ve "hazin" sözcükleri de bu vadide değerlendirilebilir.
"En güzel" ve en hazin" söz grupları cümlede sıfat görevindedir. Öznel cümlelerde sıfat ve zarflar çok fazla yer alır. Öznel cümleler, beğeni, nitelik öznellik ifade eden cümlelerdir. Bu cümlede geçen "güzel" ve "hazin" sözcükleri de bu vadide değerlendirilebilir.
Örnek 8
Sohbet üslubunun hâkim olduğu bu
hikâyelerde, saray çevresinde dönen dolaplar başarıyla ve büyük bir ustalıkla anlatılmıştır.
Yukarıdaki cümlede "başarı" ve "büyük bir ustalıkla" sözleri kanıtlamayan ölçülemeyen ifadelerdir. Eserin dil ve anlatımı ile ilgili bir öznellik söz konusudur. Cümlede öznellik hâkim olduğu için cümle de öznel cümleler içerisinde değerlendirilir.
Yukarıdaki cümlede "başarı" ve "büyük bir ustalıkla" sözleri kanıtlamayan ölçülemeyen ifadelerdir. Eserin dil ve anlatımı ile ilgili bir öznellik söz konusudur. Cümlede öznellik hâkim olduğu için cümle de öznel cümleler içerisinde değerlendirilir.
B. Nesnel Cümleler (Nesnel Yargılar)
Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilen kişilere göre değişmeyen yargılara
nesnel yargılar denir. Cümledeki anlam, sözü söyleyen kişinin duygu ve
düşüncesine göre değişmez. Nesnel cümleler; doğruluğu ya da yanlışlığı
kişiden kişiye değişmeyen cümlelerdir.
Nesnel cümlelerde bilimsellik ön plana
çıkar. Nesnel yargıların kullandığı anlatıma nesnel (objektif) anlatım denir.
Nesnel cümlelerde "bence", "bana göre" gibi sözler yer
almaz. Nesnel cümleler, yorum ve değerlendirme içermeyip deney, gözlem ve
araştırmaya dayanan cümlelerdir.
Nesnel Cümleler ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
Nesnel Cümleler ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
Örnek 1
Türkiye'nin üç tarafı denizlerle
çevrilidir.
Yukarıdaki cümlede öznel ifadeler yer almadığı için cümle nesnel cümleler içerisinde değerlendirilir. Cümledeki yargı, genel, kişiden kişiye değişmeyen ispatlanabilen bir yargıdır. Cümle, araştırma ile elde edilebilecek bilgiler içerir.
Yukarıdaki cümlede öznel ifadeler yer almadığı için cümle nesnel cümleler içerisinde değerlendirilir. Cümledeki yargı, genel, kişiden kişiye değişmeyen ispatlanabilen bir yargıdır. Cümle, araştırma ile elde edilebilecek bilgiler içerir.
Örnek 2
Harput, Elazığ iline bağlı bir ilçemizdir.
Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilen bir yargıdır. Cümlede, sözü söyleyen kişinin duygu ve düşüncesine yer verilmemiştir. Öznelliğe yol açan "bence", "bana göre" gibi sözler ile niteleme sıfatları, durum zarfları cümlede yer almamaktadır. Cümlede nesnellik esas olduğu için cümle nesnel cümle olarak kabul edilir.
Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilen bir yargıdır. Cümlede, sözü söyleyen kişinin duygu ve düşüncesine yer verilmemiştir. Öznelliğe yol açan "bence", "bana göre" gibi sözler ile niteleme sıfatları, durum zarfları cümlede yer almamaktadır. Cümlede nesnellik esas olduğu için cümle nesnel cümle olarak kabul edilir.
Örnek 3
İş, oluş veya hareketi bir kip ve kişiye
bağlayarak anlatan sözcüklere fiil denir.
Cümlede genel geçer bir yargı söz konusudur. "Fiil"in tanımı yapılmıştır. Bu tanımda nitelik bildiren sözcükler, göreceli yargılar, söyleyen kişinin duygu ve düşünceleri yer almamıştır. Bu özellikleriyle bu cümle, nesnel cümleler içerisinde yer alır.
Cümlede genel geçer bir yargı söz konusudur. "Fiil"in tanımı yapılmıştır. Bu tanımda nitelik bildiren sözcükler, göreceli yargılar, söyleyen kişinin duygu ve düşünceleri yer almamıştır. Bu özellikleriyle bu cümle, nesnel cümleler içerisinde yer alır.
Örnek 4
Masal, olağanüstü olayların anlatıldığı
bir yazınsal türdür.
Cümlede "masal"ın tanımı yapılmıştır. Kanıtlanabilir bir cümledir. Bir masal okunarak masalın bu olağanüstülük özelliği öğrenilebilir. "Olağanüstü" sözcüğü aslında nitelik bildirmektedir. İlk başta bizi öznelliğe götürür. Oysa edebiyat bilgileri ile ilgili herhangi bir kitabı açıp baktığımızda masalın tanımında bu sözcüğe rastlarız. Öyleyse cümle, nesnel cümleler içerisinde yer alır.
Cümlede "masal"ın tanımı yapılmıştır. Kanıtlanabilir bir cümledir. Bir masal okunarak masalın bu olağanüstülük özelliği öğrenilebilir. "Olağanüstü" sözcüğü aslında nitelik bildirmektedir. İlk başta bizi öznelliğe götürür. Oysa edebiyat bilgileri ile ilgili herhangi bir kitabı açıp baktığımızda masalın tanımında bu sözcüğe rastlarız. Öyleyse cümle, nesnel cümleler içerisinde yer alır.
Örnek 5
Yahya Kemal Beyatlı, İstanbul ile
ilgili düşüncelerini "Aziz İstanbul" eserinde kaleme alır.
Hiç kimsenin itiraz edemeyeceği genel geçer bir yargıdır. Cümleyi söyleyen kişinin kendine ait duygu ve düşüncesi cümlede yer almamıştır. Nesnel cümleler; bir araştırma sonunda ispatlanabilen ifadeleri içerir. "Aziz İstanbul" eseri incelendiğinde "İstanbul"un eserde işlendiği ortaya çıkar.
Hiç kimsenin itiraz edemeyeceği genel geçer bir yargıdır. Cümleyi söyleyen kişinin kendine ait duygu ve düşüncesi cümlede yer almamıştır. Nesnel cümleler; bir araştırma sonunda ispatlanabilen ifadeleri içerir. "Aziz İstanbul" eseri incelendiğinde "İstanbul"un eserde işlendiği ortaya çıkar.
Örnek 6
İstanbul 1453'te Fatih Sultan Mehmet
tarafından fethedildi.
Cümledeki hiçbir söz nitelik bildirmediğinden cümle nesnel yargı taşır. Cümledeki yargıya hiç kimse itiraz edemez. Kimse, İstanbul'u Kanuni Sultan Süleyman fethetti, diyemez. Kimse, 1953' te fethedilmiş diyemez. Bu bilgiye bütün tarih kitaplarında rastlanılır. Öyleyse bu cümle de nesnel cümleler arasında yer alır.
Cümledeki hiçbir söz nitelik bildirmediğinden cümle nesnel yargı taşır. Cümledeki yargıya hiç kimse itiraz edemez. Kimse, İstanbul'u Kanuni Sultan Süleyman fethetti, diyemez. Kimse, 1953' te fethedilmiş diyemez. Bu bilgiye bütün tarih kitaplarında rastlanılır. Öyleyse bu cümle de nesnel cümleler arasında yer alır.
Örnek 7
Dadaloğlu, Türkmen aşiretlerinin yerleşik
hayata geçirilmesine şiirleriyle karşı çıkar.
Bu bilgiye edebiyat tarihi kitaplarında ve bir araştırma sonunda ulaşılabilir. Sözü söyleyenin kişisel duygu ve düşünceleri cümlede yer almamıştır. Öznel cümlelerde çok fazla yer alan "bence", "bana göre" sözleri de yukarıdaki cümlede geçmemektedir. Cümleyi haliyle nesnel cümleler kategorisinde değerlendireceğiz.
Bu bilgiye edebiyat tarihi kitaplarında ve bir araştırma sonunda ulaşılabilir. Sözü söyleyenin kişisel duygu ve düşünceleri cümlede yer almamıştır. Öznel cümlelerde çok fazla yer alan "bence", "bana göre" sözleri de yukarıdaki cümlede geçmemektedir. Cümleyi haliyle nesnel cümleler kategorisinde değerlendireceğiz.
Örnek 8
Âşık Veysel Şatıroğlu, Sivas'ın Şarkışla
ilçesine bağlı Sivralan köyünde çiftçi bir ailenin çocuğu olarak doğar.
Google arama motorunda bir arama yapıldığında bu bilgilerle ilgili yüzlerce
bilgiye ulaşabiliriz. Yani bir araştırma sonunda bu bilgilerin doğruluğu hemen
ortaya çıkar. Cümlede nitelik bildiren hiçbir sözcük yer almamaktadır. Cümle,
nesnel cümle özelliği taşır.
Örnek 9
Bir benical cold film kaplı tablet 500 mg
parasetamol, 30 mg psödoefedrin hidroklorür ve 20 mg dekstrometorfan
hidrobromür içerir.
Cümlenin içerdiği bilgiler ölçülebilir, ispatlanabilir bilgilerdir. Cümle, herkes için aynı anlamı içerir. Yani söyleyenin kişisel duygu ve düşüncesini içermez. Cümledeki bilgiler; yorum, değerlendirme içermeyen bilimsel bilgilerdir. Gözlem, deney ve araştırmayla bu bilgilere ulaşılabildiğinden cümle, öznel cümleler içerisinde değerlendirilir.
Cümlenin içerdiği bilgiler ölçülebilir, ispatlanabilir bilgilerdir. Cümle, herkes için aynı anlamı içerir. Yani söyleyenin kişisel duygu ve düşüncesini içermez. Cümledeki bilgiler; yorum, değerlendirme içermeyen bilimsel bilgilerdir. Gözlem, deney ve araştırmayla bu bilgilere ulaşılabildiğinden cümle, öznel cümleler içerisinde değerlendirilir.
Nesnel-Öznel Cümle Örnekleri
Malazgirt,
Muş iline bağlı bir ilçedir. (nesnel)
Malazgirt, Muş iline bağlı şirin bir ilçedir. (öznel)
Türkiye
üç tarafı denizlerle çevrili bir ülkedir. (nesnel)
Türkiye
üç tarafı denizlerle çevrili güzel bir ülkedir. (öznel)
Yahya
Kemal, Türk edebiyatına birçok eser kazandırmıştır. (nesnel)
Yahya
Kemal, Türk edebiyatına birçok renkli eser kazandırmıştır. (öznel)
"Karabibik"
eserini Nabizade Nazım yazmıştır. (nesnel)
"Karabibik"
eserini Nabizade Nazım etkileyici bir üslupla yazmıştır. (öznel)
Selçuk
İnan, Galatasaray'da top koşturan bir futbolcudur. (nesnel)
Selçuk
İnan, Galatasaray'da top koşturan cana yakın bir futbolcudur. (öznel)
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder