Edebiyat Okulu: Nida (Seslenme)

Ünlem ya da ünlem değerindeki sözcüklerle şairin sevinç, korku, acı, öfke vb. duyguları okuyucuya hissettirebilecek şekilde işlemesine nida (seslenme) denir. Nida (seslenme) sanatının başlıca özellikleri şunlardır:

Nida (seslenme) sanatında coşkun bir söyleyiş söz konusudur.
Nida sanatında duygu yoğunluğu ön plandadır.
"Ah, ey, ay, ya, vah, hey" gibi ünlemlerle nida sanatı yapılır.
Bu sanatın olduğu yerlerde dil, coşku ve heyecanı dile getirme işlevinde kullanılır.

Nida (seslenme) Sanatına Örnekler

Örnek 1

Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç!

(Yahya Kemal Beyatlı)

Açıklama: Seslenmenin sevinç ve üzüntünün, seslenme sözcüklerinin olduğu yerde nida sanatı var, demektir. Bu dizede de bir seslenme söz konusudur. "Ey" ünlemi dizede nida sanatının olduğunun işaretidir.

Örnek 2

Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü!

(Arif Nihat Asya)

Açıklama: "Bayrak" şiirinden alınan bu dizede şair bayrağa seslenmiştir. "Ey" sözcüğü ile de seslenme yani nida sanatı yapılmıştır.

Örnek 3

Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın

Bu toprak bir devrin battığı yerdir

(Necmettin Halil Onan)

Açıklama: Bu dizelerde şair, tarihe dikkatleri çekmek istemektedir. Bir duyarlılık oluşturmaya çalışmaktadır. "Dur" sözcüğü ile de nida (seslenme) sanatına başvurmaktadır.

Örnek 4

Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker!

Gökten ecdat inerek öpse o pak alnı, değer…

(Mehmet Akif Ersoy)

Açıklama: Akif, bu dizelerle seslenme yoluyla bir yakıştırmada bulunmuştur. Askerleri ve onların yerine getirdiği görevi kutsamıştır. "Ey" sözcüğüyle de nida sanatına başvurmuştur.

Örnek 5

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!

Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet, bu celal?

(…)

(Mehmet Akif Ersoy)

Açıklama: Şiirde coşkun bir söyleyiş söz konusudur. Şair, burada bayrağa seslenmektedir. Biraz da yakınmaktadır. Şair, "ey" sözcüğüyle de nida sanatının ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Örnek 6

Ey köyleri hududa bağlayan yaşlı yollar,

Dönmeyen yolculara ağlayan yaslı yollar!

Ey garip çizgilerle dolu han duvarları,

Ey hanların gönlümü sızlatan duvarları!..

(Faruk Nafiz Çamlıbel)

Açıklama: Nida sanatının olduğu yerlerde dil, coşku ve heyecanı dile getirme işlevinde kullanılır.

Faruk Nafiz Çamlıbel, bu şiirde bir duygu yoğunluğunu öne çıkarmıştır. "Ey" seslenme sözcüğüyle de nida (seslenme) sanatına başvurmuştur.

Örnek 7

(…)

Ey şehid oğlu şehid, isteme benden makber,
Sana âğûşunu açmış duruyor Peygamber.

(Mehmet Akif Ersoy)

Açıklama: Akif, dizelerde şehitlik mertebesine övgüler yağdırmıştır. Şehitlere seslenerek şehitliğin öneminden bahsetmiştir. "Ey" sözcüğü de bu seslenmedeki anahtar sözcüktür. Böylece nida sanatı ortaya çıkmıştır.

Örnek 8

Ey sürdüğü toprakta yatan babam, elveda

Ey alnımın teriyle gül bitiren çoraktan.

Ey beyaz mintanımı her sabah yıkamaktan

Parmağının derisi kopan anam, elveda!

(Behçet Kemal Çağlar)

Açıklama: Behçet Kemal Çağlar, anne ve babasına seslenerek onlara bir şekilde veda etmiştir. Şiirde adeta bir duygu seli söz konusudur. "Ey" seslenme sözcüğüyle de duygulanmayı etkili kılmaya çalışmıştır. Böylece nida (seslenme) sanatı ortaya çıkmıştır.

Örnek 9

Eyvâh !.. Beş on kâfirin îmânına kandık

Bir uykuya daldık ki cehennemde uyandık!

(Mehmet Akif Ersoy)

Açıklama: Ünlem ya da ünlem değerindeki sözcüklerle şairin sevinç, korku, acı, öfke vb. duyguları okuyucuya hissettirebilecek şekilde işlemesine nida (seslenme) denir. Burada "eyvah" sözcüğü çerçevesinde bir nida sanatı ortaya çıkmıştır.

Örnek 10

Ey şimdi köyünden pek çok uzakta,

Ey şimdi bir yığın kara toprakta

Uyanmaz uykuya dalan yiğitler!

Şehitlik şanını alan yiğitler!

(Enis Behiç Koryürek)

Açıklama: Nida (seslenme) sanatında duygu yoğunluğu ön plandadır. "Ah, ey, ay, ya, vah, hey" gibi ünlemlerle nida sanatı yapılır. Bu sanatın olduğu yerlerde dil coşku ve heyecanı dile getirme işlevinde kullanılır. Bu şiirde de "ey" sözcüğü çerçevesinde bir nida (seslenme) sanatı ortaya çıkmıştır.

Örnek 11

Ey şehitler tepesi andımız olsun,

Bu gömülen şehitler üstüne.

Seni elden bırakmayacağız, haşre dek,

Düşmedikçe birer birer üstüne…

(Fazıl Hüsnü Dağlarca)

Açıklama: Yukarıdaki şiirde bir seslenme söz konusudur. "Ey şehitler tepesi andımız olsun!" dizesi seslenmenin dolayısıyla nida sanatının olduğu yerdir.

Örnek 12

Hey hey efeler hey
Benden selam olsun Bolu Beyi'ne
Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır
At kişnemesinden gargı sesinden
Dağlar seda verip seslenmelidir

(…)

(İhsan Ozanoğlu)

Açıklama: Bu şiirde; dilin coşku ve heyecanı dile getirme işlevinde kullanılması ve "hey" ünlemi şiirde nida (seslenme) sanatının olduğunun ipuçlarıdır.

Ayrıca bakınız

Teşbih (Benzetme)

İstiare (Eğretileme)

Teşhis (Kişileştirme)

İntak (Konuşturma)

Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması)