Edebiyat Okulu: Sarma Uyak

Bir dörtlükte birinci ve dördüncü dizeler ile ikinci ve üçüncü dizelerin uyaklı olmasına sarma uyak (sarma kafiye) denir. Bu uyak türü Batı edebiyatından Türk edebiyatına geçmiştir. Kafiye örgüsü "abba" şeklindedir. Sarma uyak örgüsü yalnız dörtlüklerde karşımıza çıkan bir uyak türüdür.

Sarma Kafiye (Sarma Uyak) ile İlgili Örnekler

Örnek 1

Biliyorum gölgede senin uyuduğunu -a
Bir deniz mağarası kadar kuytu ve serin -b
Nazların âleminde yumulmuş kirpiklerin -b
Yüzünde bir tebessüm bu ağır öğle sonu -a

Açıklama: Sarma uyak, birinci ve dördüncü; ikinci ve üçüncü dizelerin birbiriyle örgülü oldukları bir uyak tipidir. Yukarıdaki dörtlükte de birinci ve dördüncü dizelerde yer alan "uyuduğunu, sonu" sözcükleri ile ikinci ve üçüncü dizelerde geçen "serin ve kirpiklerin" sözcüklerinin kendi aralarında uyaklı oldukları görülür. Bu uyak tipine de sarma uyak denir.

Örnek 2

Gök dibinde havuzun -a
Sularda ellerimiz -b
Bütün emellerimiz -b
Anlaştı uzun uzun -a

Açıklama: Yukarıdaki dörtlüğün birinci ve dördüncü dizelerinde geçen "havuzun ve uzun uzun" sözcükleri kendi aralarında; ikinci ve üçüncü dizelerde geçen "ellerimiz ve emellerimiz" sözcükleri kendi aralarında uyaklıdır. Yani dörtlüğün uyak örgüsü sarma uyaktır. (sarma kafiye)

Örnek 3

Tuna'yı görmedim, fakat tanırım, -a

Bir ümit önünde koştuğum zaman, -b

Geçmişi anarak coştuğum zaman -b

Kendimi Budin’in beyi sanırım. -a

(Arif Nihat Asya)

Açıklama: Yukarıdaki dörtlüğün birinci ve dördüncü dizeleri ile ikinci ve üçüncü dizeleri birbiriyle uyaklıdır. Birinci ve dördüncü dizelerde geçen "tanırım-sanırım" sözcükleri ile ikinci ve üçüncü dizelerde geçen "koştuğum zaman-coştuğum zaman" sözcükleri birbirleriyle uyaklıdır. Dolayısıyla uyak türü sarma uyaktır.

Örnek 4

Her şey yerli yerinde; havuz başında servi -a

Bir dolap gıcırdıyor uzaklarda durmadan -b

Eşya aksetmiş gibi tılsımlı bir uykudan -b

Sarmaşıklar ve böcek sesleri sarmış evi -a

Açıklama: Yukarıdaki dörtlükte geçen birinci ve dördüncü dizeler ile ikinci ve üçüncü dizeler kendi aralarında uyaklıdır. "Servi ile evi" sözcükleri; "durmadan ile uykudan" sözcükleri kendi aralarında uyaklıdır. Bu uyak türüne de sarma uyak (sarma kafiye) denir.

Örnek 5

Bir sonbahar akşamı… Sahillerdeyim  -a
Gamlı bir heykel gibi kayalarda ben    -b
Dağınık saçlarımdan pervasız esen     -b
Rüzgârların elinde bir kırık neyim       -a

Açıklama: Yukarıdaki dörtlükte geçen birinci ve dördüncü dizelerdeki "sahillerdeyim ve neyim" sözcükleri ile ikinci ve üçüncü dizelerdeki "ben ve esen" sözcükleri kendi aralarında uyaklıdır. Bu uyak türüne sarma uyak denir.

Örnek 6

Perdemiz üstünde uçan leylekler -a

Şimdi ay vurunca yabancı, uzak -b

Mavi bir iklimden kanat çırparak -b

Geçen leyleklere benzeyecekler -a

Ali Mümtaz Arolat

Açıklama: Arolat'a ait yukarıdaki dörtlüğün birinci ve dördüncü dizelerinde geçen "leylekler-benzeyecekler" sözcükleri; ikinci ve üçüncü dizelerde geçen "uzak-çırparak" sözcükleri arasında sarma uyak söz konusudur.

Ayrıca bakınız