13. yüzyıl tekke şairi, düşünürü ve gönül adamı adamı olan Hacı Bektaş-ı Veli 1209'da Türkistan'ın Nişabur şehrinde Türk soylu bir anne ve babadan dünyaya gelir. Horasan'da Hoca Ahmet Yesevi'nin öğrencilerinden ders almış ve Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşması için Türkistan'dan Anadolu'ya gönderilmiştir.
Hoca Ahmet Yesevi'nin halifesi kabul edilir. Daha sonra Kırşehir'e yerleşerek pek çok derviş yetiştirir. Kırşehir'de Yeniçeri Ocağı etrafında oluşan "Bektaşilik" tarikatını kurar. Dolayısıyla Bektaşi tarikatının kurucusu ve piri olarak bilinir.
Hacı Bektaş-ı Veli'nin eserlerinin konusunu hoşgörü, sevgi ve tasavvuf oluşturur. Akılcılık ve bilimselliği önemseyen bir sanatçıdır. Öğretilerinde birleştiriciliği ön planda tutup her türlü bağnazlıktan uzak durmuştur. Hacı Bektaş-ı Veli, ibadet ve günlük hayat akışında kadını erkeğin yanına almıştır.
Hacı Bektaş-ı Veli, Osmanlı padişahları tarafından da sevilmiştir. Özellikle Hacı Bektaş-ı Veli'nin de bağlı olduğu Ahilik Teşkilatı, Osmanlı Devleti'nde sosyal yapının gelişmesinde önemli katkılar sağlamıştır. Yine Osmanlı ordusundaki yeniçeriler Bektaşilik kuralları esas alınarak yetiştirilmiştir. Seferlere çıkılmadan önce yeniçeriler Bektaşi dedelerini yanlarında götürürlerdi.
Hacı
Bektaş-ı Veli, Türkçe kaleme aldığı nefesleriyle Anadolu insanına dini
tasavvufi ve ahlaki yol göstericilik yapmıştır. Özellikle de ilahileri onun
toplumdaki rolünü pekiştirmiştir. Kurmuş olduğu tarikat olan Bektaşilik, dil ve
edebiyat alanında da milli çizgiyi yansıtmıştır. Hacı Bektaş-ı Veli, ayrıca
Türk dili ve kültürünün korunması için ömrü boyunca büyük mücadeleler
vermiştir.
Hacı Bektaş-ı Veli, Horasan'dan Anadolu'ya göç ettikten sonra çok sayıda halife yetiştirmiştir. Hayatının sonlarına doğru yetiştirdiği bu halifelerin her birini farklı bir memlekete yollamıştır.
Hacı Bektaş-ı Veli, ömrünü
Sulucakarahöyük'te (Hacıbektaş) geçirmiştir. Mezarı da Nevşehir iline bağlı
Hacıbektaş ilçesinde yer almaktadır.
Hacı Bektaş Veli'den Güzel Sözler
Ara, bul.
Bir olalım, iri olalım, diri olalım.
Düşmanınızın dahi insan olduğunu unutmayınız.
Her ne ararsan kendinde ara.
Eline, diline, beline sahip ol!
İncinsen de incitme.
İnsanın cemali, sözünün güzelliğidir.
İlimsiz yolun sonu karanlıktır.
Murada ermek sabır iledir.
Marifet ehlinin ilk makamı edeptir.
Hacı Bektaş-ı Veli'nin Eserleri
Makalat: Kelime
anlamı olarak "makaleler" anlamına gelmektedir. Tasavvuf
konusunda yazılmış ayrı ayrı bölümler halindedir. Makalat'ta Hz. Âdem’in
yaratılışı, şeytan ve şeytani işler, Allah'ın birliği gibi konular ele
alınmıştır. Eserde dört kapı (şeriat, tarikat, hakikat, marifet) ve kırk makam
işlenmiştir.
Makalat; Arapça yazılmış olsa da eserin aslı bulunamamıştır. Manzum ve mensur Türkçe çevirileri bulunmaktadır. Günümüzde bu eser hakkındaki bilgiler de bu çevirilere dayanmaktadır. Orijinali henüz bulunmayan eserin dili sade ve anlaşılırdır.
Kitabu'l-Fevâid: İçerik olarak Makalat eseriyle benzerlikler içerir. Eser, Türkçeye çevrilmiş ve basılmıştır.
Şathiyya: Nazım-nesir karışık yazılan bu eser oldukça kısa bir eserdir.
Besmele Şerhi (Şerh-i Besmele): Türkçe yazılmış bir eserdir. Eserde
besmelenin manası üzerinde durulmuştur. Hacı Bektaş-ı Veli, Ayet-i Kerime,
Hadis-i Şerif ve bazı kıssalarla görüşünü desteklemeye çalışmıştır.
Hacı Bektaş-ı Veli'nin Şiirlerinden Örnekler
Örnek 1
HACI BEKTAŞ VELİ'NİN
Sadetlü hünkarın nazar kıldığı
İlleri var Hacı Bektaş Veli'nin
Horasan'dan sökün edip geldiği
Yolları var Hacı Bektaş Veli'nin
Kulları var atlas giyer al giyer
Düldül atları var altın çul giyer
Dervişleri hırka giyer şal giyer
Şalları var Hacı Bektaş Veli'nin
Bin bir ayet yazılıdır postunda
Yedi kıral yedi şah var destinde
Altın hilye örtüleri üstünde
La'lleri var Hacı Bektaş Veli'nin
Dahi böyle sultan nerede olur
On sekiz bin âlem hem mevcut bilir
Kırk konaklık yerden kurbanı gelir
Malları var Hacı Bektaş Veli'nin
Veli'm eyder cünbüş verir cüş verir
Yine ay gün resiminde taş verir
On'ki imam yollanna baş verir
Kulları var Hacı Bektaş Veli'nin
Hacı Bektaş-ı Veli
Hikmet arar isen özüne bir bak
Arap'ta Acem'de Rum'da arama
Hakikat nurunun aslı hakikat
Aynada yansıyan nurda arama
Özünü bilenler özrü silendir
Turaplık rızayı teslim edendir
Gerçek Abdal Hakk'a hayran olandır
Kibir ile gurur horda arama
Aslolan göze nur gönülden gelir
Sevgi muhabbette asuman erir
Ebedi sevgiyi bu toprak verir
Kudus Arafat'ta Tur'da arama
Varlık ummanında göz ol da bak
Vahdet ateşinde benliğini yak
Ayağa kalkarsan hizmet için kalk
Zulmedenden olup zorda arama
Hacı Bektaş-ı Veli
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder