Az
sözle çok şey söylemeye özlülük denir. Atasözleri, deyimler ve özdeyişler özlü
anlatıma en güzel örneklerdir. Bir atasözü hakkında sayfalarca yazı
yazılabilir. Özlülük; söylenilecek birden fazla şeyin özeti demektir.
"Sehl-i mümteni" tabiri ile de açıklanabilir. Kısacası söylenilmek
isteneni kestirme yoldan dile getirmedir.
Özlülük ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
Özlülük ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
Örnek 1
Eserlerinde tereyağından
kıl çeker gibi işlemiş düşüncelerini.
Özlülük
ifade eden cümlelerde özlü anlatıma sebep olan bir ipucu yer alır. Bütün anlam
bu sözcük veya kelime grubunda olur. Cümlede konunun işleniş biçimi yani üslup
ön plandadır. Bu cümlede de "tereyağından kıl çeker gibi" ifadesi
anlatımın merkezidir. "Tereyağından kıl çeker gibi" ifadesi;
"düşünceleri maharetli bir şekilde, ustaca işlemek" anlamına gelir.
Herkesin anlayabileceği şekilde açık, anlaşılır ve kolay bir anlatımdan
bahsedilmektedir.
Örnek 2
Rahmetli babam sürekli "aile" kavramına vurgu yapıp ağaç yaprağı ile gürler, derdi.
"Ağaç yaprağı ile gürler." sözü cümlede anlamın yoğunlaştığı yerdir.
Burada özlülük mevzu bahistir. Bu söz; "İnsan ailesi ile bir bütün
olup varlık gösterebilir. Bunlar olmazsa meyvesiz bir ağaç gibi kurur ve
verimsiz olur." anlamını içerir.
Örnek 3
Önündeki engelleri bir bir
hatırlattığımızda âşığa Bağdat sorulmaz, derdi.
Cümlede düşüncenin merkezini "Âşığa Bağdat sorulmaz." kısmı
oluşturur. Burada özlülük söz konusudur. Öyle ki bu sözle; "Kişi bir şeyi
elde etmek isterse ona zorluklar ağır gelmez." kastedilmektedir.
Örnek 4
Nice Firavunlar geldi geçti cihan mülkünden unutmayalım ki deveden büyük fil vardır.
"Deveden büyük fil vardır." cümlesi anlamın yoğunlaştığı yerdir.
Burada özlülük söz konusudur. Bu ifade ile "Hiçbir
insan sahip olduğu makam ve varlıkla övünmemeli, kimseyi hor görmemelidir.
Ondan üstünü her zaman vardır." mesajı verilmek istenmiştir.
Örnek 5
Öğretmenimizin haykırırcasına zaman en büyük fırsattır, su akarken testiyi doldurmalı sözünü hiç unutmayacağım.
Öğretmenimizin haykırırcasına zaman en büyük fırsattır, su akarken testiyi doldurmalı sözünü hiç unutmayacağım.
"Su akarken testiyi doldurmalı." cümlede anlamın yoğunlaştığı yerdir.
Bu ifadede özlülük söz konusudur. Az sözle çok şey
söylemeye çalışılmıştır. "Su akarken testiyi doldurmalı."
ifadesi ile "İnsan fırsatlardan
zamanında yararlanmasını bilmelidir. Geliri bol olduğu zaman ilerisi için para
biriktirmeli, mal mülk edinmelidir." denilmek istenmiştir.
Örnek 6
Toplumda başarılı, becerikli kişiler daha
dikkatli olmalı çünkü meyveli
ağacı taşlarlar.
"Meyveli ağacı taşlarlar." ifadesi düşüncenin özüdür. Bu sözle çok
şey anlatılmak istenmiştir. Cümlede özlülük söz konusudur. "Meyveli
ağacı taşlamak" sözüyle; "Toplum
hayatında başarılı, bilgili, becerikli kimseler çoğunlukla kıskançlık
uyandırırlar ve onlara saldıran çok olur." denilmek istenmiştir.
Örnek 7
Yetiştiği büyüdüğü
çevreden uzaklaşıp tanınmaz biri olunca çevresinden ilgi görmemeye başladı
çünkü taş yerinde ağırdır.
"Taş yerinde ağırdır." ifadesi cümlenin en önemli öğesi durumundadır.
Az sözle çok şey anlatılmak istenildiğinden ifade biçiminde özlülük öne
çıkmıştır. Bu ifade ile "Herkes yetiştiği çevrede, doğup büyüdüğü yerde
kıymet kazanır, kadri bilinen biri haline gelir. Başka yerlerde sıradan biri
gibi muamele görür." kastedilmektedir.
Örnek 8
Sürekli kötülükle amil olan adalet bekliyormuş, üzgünüm, rüzgâr eken, fırtına biçer.
"Rüzgâr eken,
fırtına biçer." cümlede düşüncenin yoğunlaştığı yerdir. Az şeyle çok şey
anlatılmak istendiğinden cümlede özlülük söz konusudur. Bununla
"Etrafındakilere sürekli kötülük yapan
kimseler sonunda mutlaka kötülüklerle karşı karşıya kalırlar."
kastedilmektedir.
Aşağıdaki özlü sözleri inceleyiniz.
Aşağıdaki özlü sözleri inceleyiniz.
Bıçak yarası geçer dil yarası geçmez.
Tomurcuk derdinde olmayan ağaç, odundur.
Ağaç ne kadar yüksek olursa olsun yaprakları yine de yere düşer.
Söyleyecek sözü olmayan yüksek sesle konuşur.
Gözü tanede olan kuşun ayağı tuzaktan kurtulmaz.
Adam oluncaya kadar dokuz fırın ekmek ister.
Horozu çok olan köyün sabahı geç olur.
Ayrıca bakınız
Tomurcuk derdinde olmayan ağaç, odundur.
Ağaç ne kadar yüksek olursa olsun yaprakları yine de yere düşer.
Söyleyecek sözü olmayan yüksek sesle konuşur.
Gözü tanede olan kuşun ayağı tuzaktan kurtulmaz.
Adam oluncaya kadar dokuz fırın ekmek ister.
Horozu çok olan köyün sabahı geç olur.
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder