Bu tür cümlelerde bir neden bir de sonuç bulunur.
"Neden" bildiren cümle başta ya da sonda olabilir. Cümlenin yüklemine
genellikle "niçin?", "neden?" soruları sorularak da neden-sonuç
ilişkisi bulunabilir.
Neden-sonuç cümlelerinde, bir nedenin birden fazla sonucu veya bir sonucun birden fazla nedeni olabilir. Sorularda; "gerekçesi belirtilmiş yargı" bazen de "açıklaması yapılmış yargı" olarak çıkar. Neden-sonuç ilişkisi daha çok "için, ile, den dolayı, den ötürü" edatlarıyla sağlanır. "çünkü ve zira" bağlaçlarıyla bağlanan cümleler arasında daima neden-sonuç ilişkisi vardır.
Neden-sonuç cümlelerinde, bir nedenin birden fazla sonucu veya bir sonucun birden fazla nedeni olabilir. Sorularda; "gerekçesi belirtilmiş yargı" bazen de "açıklaması yapılmış yargı" olarak çıkar. Neden-sonuç ilişkisi daha çok "için, ile, den dolayı, den ötürü" edatlarıyla sağlanır. "çünkü ve zira" bağlaçlarıyla bağlanan cümleler arasında daima neden-sonuç ilişkisi vardır.
Neden-Sonuç İlişkisi ile İlgili Açıklamalı
Örnek Cümleler
Örnek 1
Yola geç çıktığı için akşama
kalmış.
Cümlede iki unsur vardır. Biri neden diğeri de
sonuçtur. Nedeni oluşturan söz öbeği "yola geç çıkmak"; sonucu
oluşturan da "akşama kalma" sözüdür. Yani akşama kalması sonucunu
doğuran yola geç çıkmalarıdır. O zaman cümlede neden-sonuç ilişkisi vardır.
Örnek 2
Örnek 2
Yeteri kadar ders
çalışmadığından başaramadı.
Neden-sonucun birlikte yer aldığı bir cümledir.
"Yeteri kadar ders çalışmaması" neden; "başaramamak" da
sonuçtur. Başarısızlığın nedeni yeterli çalışmamasıdır. İfadeler arasındaki
ilişki; "neden-sonuç ilişkisi"dir.
Örnek 3
Örnek 3
Sıkıca giyinmediği için hastalandı.
"Hastalanmak" bir sonuç; "sıkıca
giyinmemek" de nedendir. Yani hastalanmasının nedeni sıkıca
giyinmemesidir. Önce neden sonra da sonuç belirtilmiştir. Yani cümlede
neden-sonuç ilişkisi söz konusudur.
Örnek 4
Servisi arıza yaptığından
okuluna geç kalmıştı.
"Servisin arıza yapması" neden; "okula
geç kalmak" da sonuçtur. Okula geç kalma sonucunu doğuran servisin arıza
yapmasıdır. Cümlede neden-sonuç ilişkisi vardır.
Örnek 5
Örnek 5
Ailesinin maddi durumu
kötüleşince öğrenimini yarıda bırakır.
Önce "neden", sonrasında da sonucun olduğu
bir cümledir. "Ailesinin maddi durumunun kötüleşmesi" neden;
"öğreniminin yarıda kalması" da sonuçtur. Cümle, bir neden-sonuç
cümlesidir.
Örnek 6
Şiddetli fırtınadan avcılar
yolunu şaşırmıştı.
Cümledeki neden-sonuç ilişkisi şöyle açıklanabilir.
"Şiddetli fırtına" neden; "yolunu şaşırmak" da sonuçtur.
Avcıların yolunu şaşırmalarının nedeni şiddetli fırtınadır.
Örnek 7
Ülke toprakları yanlış
kullanım yüzünden yok olup
gitmektedir.
Cümlede önce neden sonrasında sonuç kısmı yer
almaktadır. "Yanlış kullanım" neden; "yok olup gitmek" de
sonuçtur. İfadeler arasında bir neden-sonuç ilişkisi vardır.
Örnek 8
Haber programı sürekli acı
sahneleri gösterince Sedat televizyonu kapattı.
"Haber programının sürekli acı sahneleri
göstermesi" neden; "televizyonun kapatılması" da sonuçtur.
Televizyonun kapatılması sonucunu doğuran haber programının sürekli acı sahneleri
göstermesidir.
Örnek 9
Örnek 9
Parasızlıktan nefesi
kokuyordu garibanın.
Cümlede neden-sonuç ilişkisi vardır.
"Parasızlık" neden "nefesi kokmak" da sonuçtur.
Örnek 10
Yolların kapanması,
hastalıkların baş göstermesi okulları kapattırdı.
Cümle, İki neden ve bir sonucun olduğu bir neden-sonuç
cümlesidir. "Yolların kapanması", "hastalıkların baş
göstermesi" nedenler; "okulların kapanması" da sonuçtur.
Örnek 11
Örnek 11
Çok az çalışması hem
başarısızlığa yol açtı hem de mutsuzluğu doğurdu.
Bu cümlede bir "neden", iki
"sonuç" vardır. "Çok az çalışmak" neden;
"başarısızlık" ve "mutsuzluk" sonuçlardır. İfadelerde bir
neden-sonuç ilişkisi söz konusudur.
Not: "Amaç-sonuç" cümleleri ile "neden-sonuç" cümlelerini birbirinden "için" sözcüğüyle de ayırabiliriz. Cümlede "için" sözcüğü yer alıyorsa "için" sözcüğünün yerine "amacıyla" sözünü getirmeliyiz. Eğer cümlede bir anlamsal bozukluk oluşmuyorsa cümle, amaç-sonuç cümlesidir. Cümlede "için" sözcüğü yoksa cümleyi "için"in olabileceği bir şekle getirerek yine "için" sözcüğünün olduğu yere "amacıyla" sözünü getirmeliyiz. Cümle, anlamından bir şey kaybetmemişse cümle amaç-sonuç cümlesidir. Cümlede bozuk bir dil ve anlatım söz konusu olursa o durumda cümle muhtemelen neden-sonuç ilişkisi olan bir cümledir.
Örnek
Çalışmak için gurbeti mesken
edindi.
Cümleyi "çalışmak amacıyla gurbeti mesken edindi." şeklinde
oluşturabiliriz. Yine içinde "için" sözcüğünün geçmediği bir cümle
için de bu yönteme başvurabiliriz. "Kız istemeye Malatya'ya
gitmişler." Yukarıdaki cümleyi önce "Kız istemek için Malatya'ya
gitmişler" sonrasında da "Kız istemek amacıyla Malatya'ya gitmişler”
şeklinde oluşturabiliriz.
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder