Birbirine zıt, birbiriyle çelişen
yargılardır. Karşıtlık ilişkisi olan cümlelerde birbirine ters iki durum ya da
karşıt iki yargı vardır. Bir başka ifadeyle başkalarının dilek, istek veya
emirlerinin tersine davranmadır. Çeşitli bağlaçlarla bu yargılar birbirine
bağlanır.
Karşıtlık ilişkisinde kelimelerden ziyade cümleye odaklanmak gerekir. Karşıtlık ilişkisi olan cümleler genellikle aynı ifadeleri taşır. Farklı olan yazarın konuyu işleyişidir, konuya bakış açısıdır. Bu ilişkinin olduğu cümleler genellikle "ama, fakat, yalnız, ancak…" bağlaçlarıyla bağlanır.
Karşıtlık ilişkisinde kelimelerden ziyade cümleye odaklanmak gerekir. Karşıtlık ilişkisi olan cümleler genellikle aynı ifadeleri taşır. Farklı olan yazarın konuyu işleyişidir, konuya bakış açısıdır. Bu ilişkinin olduğu cümleler genellikle "ama, fakat, yalnız, ancak…" bağlaçlarıyla bağlanır.
Karşıtlık İlişkisi ile İlgili Açıklamalı Örnek Cümleler
Örnek 1
Ahmet takdir almaya çalışmış ancak yeterince çalışamadığından bunu başaramamış.
Ahmet'in "takdir almaya çalışması" olumlu bir yargıdır. Bununla çelişen yargı ise "çalışamadığı için başarısız olması" ifadesidir.
Örnek 1
Ahmet takdir almaya çalışmış ancak yeterince çalışamadığından bunu başaramamış.
Ahmet'in "takdir almaya çalışması" olumlu bir yargıdır. Bununla çelişen yargı ise "çalışamadığı için başarısız olması" ifadesidir.
Örnek 2
Yetenekli bir futbolcu ama yeterince antrenman yapmıyor.
Cümlede karşıtlık ilişkisi vardır. Kişinin "yetenekli olması" olumlu bir durum iken; "yeterince antrenman yapmaması" olumsuz bir durumdur.
Cümlede karşıtlık ilişkisi vardır. Kişinin "yetenekli olması" olumlu bir durum iken; "yeterince antrenman yapmaması" olumsuz bir durumdur.
Örnek 3
Şair, İstanbul'u dizelerde yaşatmak istemiş fakat üslubu buna ket vurmuş.
"İstanbul'u dizelerde yaşatmak istemesi" olumlu yargıyı; "şiirlerindeki dil ve anlatımı" yani üslubu ise olumsuz yargıyı oluşturur. Dolayısıyla cümlede karşıtlık ilişkisi vardır.
Örnek 4
"İstanbul'u dizelerde yaşatmak istemesi" olumlu yargıyı; "şiirlerindeki dil ve anlatımı" yani üslubu ise olumsuz yargıyı oluşturur. Dolayısıyla cümlede karşıtlık ilişkisi vardır.
Örnek 4
Zeki bir insan fakat davranışları aptalcadır.
Cümlede birbiriyle çelişen iki yargı söz konusudur. "Zeki olmak" olumlu; "davranışlarının aptalca oluşu" ise olumsuz bir özelliktir.
Cümlede birbiriyle çelişen iki yargı söz konusudur. "Zeki olmak" olumlu; "davranışlarının aptalca oluşu" ise olumsuz bir özelliktir.
Örnek 5
Konuyu en ince ayrıntılarına kadar tasvir etmesine karşın ağdalı dili esere gölge düşürmüştür.
Konuyu tasvirde başarılı olması olumlu bir özellik iken kullandığı ağdalı dil ise olumsuz bir özelliktir. Yani cümlede karşıtlık ilişkisi vardır.
Not: Karşıtlık ilişkisi bazen iki bağımsız cümle şeklinde karşımıza çıkabilir.
Örnek 1
İyilik yap denize at. / Merhametten maraz doğar.
Birinci cümlede "iyiliğin önemli olduğu ve teşvik edilmesi gerektiği vurgulanırken; ikinci cümlede "iyiliğin sonu kötülüktür." düşüncesi vurgulanmıştır.
Konuyu en ince ayrıntılarına kadar tasvir etmesine karşın ağdalı dili esere gölge düşürmüştür.
Konuyu tasvirde başarılı olması olumlu bir özellik iken kullandığı ağdalı dil ise olumsuz bir özelliktir. Yani cümlede karşıtlık ilişkisi vardır.
Not: Karşıtlık ilişkisi bazen iki bağımsız cümle şeklinde karşımıza çıkabilir.
Örnek 1
İyilik yap denize at. / Merhametten maraz doğar.
Birinci cümlede "iyiliğin önemli olduğu ve teşvik edilmesi gerektiği vurgulanırken; ikinci cümlede "iyiliğin sonu kötülüktür." düşüncesi vurgulanmıştır.
Örnek 2
Borç yiğidin kamçısıdır. / Borç yiyen kesesinden yer.
Birinci cümlede "borçlanma" teşvik edilirken; ikinci cümlede ise "borçlanmanın zararlı bir şey olduğu düşüncesi" işlenmiştir. Cümlede karşıtlık ilişkisi vardır.
Birinci cümlede "borçlanma" teşvik edilirken; ikinci cümlede ise "borçlanmanın zararlı bir şey olduğu düşüncesi" işlenmiştir. Cümlede karşıtlık ilişkisi vardır.
Örnek 3
Beş parmağın beşi birbirine benzemez./ Anasına bak kızını al, kenarına bak bezini al.
Birinci cümle genellemeyi reddederken; ikinci cümlede genelleme yapılmıştır.
Beş parmağın beşi birbirine benzemez./ Anasına bak kızını al, kenarına bak bezini al.
Birinci cümle genellemeyi reddederken; ikinci cümlede genelleme yapılmıştır.
Örnek 4
İyiliğin sonu kötülüktür. / İyilik yap denize at balık bilmezse Hâlık bilir.
Birinci cümlede iyilik yapmak tavsiye edilmezken; ikinci cümlede iyilik tavsiye edilmektedir. Yani ilk cümlede olumsuz bir duygu söz konusuyken sonraki cümlede olumlu bir yargı söz konusudur. Bu da karşıtlık ilişkisini doğurmuştur.
Birinci cümlede iyilik yapmak tavsiye edilmezken; ikinci cümlede iyilik tavsiye edilmektedir. Yani ilk cümlede olumsuz bir duygu söz konusuyken sonraki cümlede olumlu bir yargı söz konusudur. Bu da karşıtlık ilişkisini doğurmuştur.
Örnek 5
Fazla mal göz çıkarmaz./ Azıcık aşım ağrısız başım.
Birinci cümlede "hırs, aç
gözlülük" anlamları ön plandayken; ikinci cümlede "kanaat,
yetinme" ön plandadır. Birinci cümle, olumlu bir yargıyı; ikincisi olumsuz
bir yargıyı dile getirmektedir.
Örnek 6
Söz gümüş ise sükût altındır./ Sükût ikrardan gelir.
"Konuşma" sözcüğü bu cümlelerde karşıtlık ilişkisi oluşturan kavramdır. Birinci cümlede "susmanın fazileti"; ikinci cümlede "konuşmanın faziletli bir şey olmadığı" vurgulanmıştır.
Örnek 7
Öfke baldan tatlıdır. / Öfkeyle kalkan zararla oturur.
İlk cümlede öfkenin güzel bir şey olduğu anlatılmış; ikinci cümlede ise "öfkenin pişmanlık getireceği" düşüncesi işlenmiştir.
Not: Karşıtlık ilişkisi için zıt anlamlı sözcükler değil zıt anlamlı yargılar önemlidir.
Ayrıca bakınız
Örnek 6
Söz gümüş ise sükût altındır./ Sükût ikrardan gelir.
"Konuşma" sözcüğü bu cümlelerde karşıtlık ilişkisi oluşturan kavramdır. Birinci cümlede "susmanın fazileti"; ikinci cümlede "konuşmanın faziletli bir şey olmadığı" vurgulanmıştır.
Örnek 7
Öfke baldan tatlıdır. / Öfkeyle kalkan zararla oturur.
İlk cümlede öfkenin güzel bir şey olduğu anlatılmış; ikinci cümlede ise "öfkenin pişmanlık getireceği" düşüncesi işlenmiştir.
Not: Karşıtlık ilişkisi için zıt anlamlı sözcükler değil zıt anlamlı yargılar önemlidir.
Ayrıca bakınız
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder